Historia Gminy

Teren, który obecnie znajduje się w granicach gminy Nowe Ostrowy był zasiedlony od najdawniejszych czasów. Świadczy o tym kilkadziesiąt stanowisk archeologicznych pochodzących z różnych okresów. Najstarsze stanowiska pochodzą z epoki starożytnej. Jest ich około 30 z czego połowa pochodzi z epoki kamienia. Te najstarsze stanowiska występują na terenie wsi Imielno, Grodno, Grochów, Imielinek, Miksztal, Niechcianów, Wołodrza, Wola Pierowa i Kołomia. Ze stanowisk pochodzą wióry, odłupki, okruch i rdzenie krzemienne oraz fragmenty ceramiki. Znacznie mniej stanowisk pochodzi z epoki brązu. Jest ich tylko kilka. Znajdujące się w Misztalu, Niechciałowie i Wołodrzy stanowiska należą do kultury trzcinieckiej zaś występujące w Grodnie oraz również w Misztalu do kultury łużyckiej. Jedno ze stanowisk w Grodnie stanowi prawdopodobnie ślad cmentarzyska. Z okresu Halszttatu pochodzi jeszcze mniej stanowisk bo zaledwie 5. Występują w Niechcianowie, Grodnie, Nowych Ostrowach i Grochowie.

Poza jednym stanowiskiem w Niechcianowie należącym do kultury łużyckiej pozostałe stanowiska z Imielna, Grochowa, Niechcianowa, Miksztala i Wołodrzy przy czym w Wołodrzy we wszystkich czterech stanowiskach występują ślady wytopu żelaza. Stanowiska z okresu wczesnego średniowiecza skupiają się w rejonie miejscowości Imielno, Imielinek, Niechcianów i Grodno, w mniejszym stopniu w rejonie Miksztala, Grochowa, Wołodrzy i Nowych Ostrów. W okresie późnego średniowiecza sytuacja ma się podobnie, z tym, że liczba punktów osadniczych znacznie wzrasta. Osadnictwo skupia się na terenie Imielna, Imielinka, Grodna, Grochowa, Kołomi i Wołodrzy w mniejszym stopniu w rejonie Miksztala, Nowych Ostrów i Niechcianowa. Jak widać osadnictwo na terenie gminy było rozmieszczone nierównomiernie. Elementem skupiającym osadnictwo była dolina rzeki Ochni i to nad nią jest skupiona większość stanowisk.

W okresie nowożytnym liczba stanowisk podwaja się. Największe skupienia osadnictwa występują, podobnie jak we wcześniejszych okresach, w rejonie miejscowości Imielno, Imielinek, Grochów, Grodno, Wołodrza i Wola Pierowa. Dość nierównomiernie rozłożone są stanowiska w zachodniej części obszaru. Występują tu jednak znaleziska w pełnym przekroju chronologicznym od neolitu poczynając. Jak widać z tego krótkiego przeglądu najczęściej zasiedlone na przestrzeni wieków tereny to rejony wsi: Imielno, Imielinek, Grodno, Grochów, Wołodrza i Niechcianów. Najciekawsze skupienie wielokulturowych stanowisk występuje w rejonie Grochowa i Niechcianowa. Do najciekawszych stanowisk należą stare gródki w Grochowie i Imielnie. W Grochowie znajduje się dobrze zachowany gródek stożkowaty zakwalifikowany jako ślad nowożytnego dworu na kopcu może również być śladem późnośredniowiecznej siedziby rycerskiej. W Imielnie znajduje się gródek stożkowaty z późnego średniowiecza lub z okresu nowożytnego. Jest to koniec podworski w parku w Imielnie.

Do najciekawszych znalezisk należą związane z metalurgią żelaza z okresu wpływów rzymskich w rejonie Wołodrzy oraz stanowiska z okresu wczesnego i późnego średniowiecza oraz nowożytności w rejonie Imielna. Wiele z występujących na terenie gminy miejscowości ma wczesne udokumentowanie historyczne sięgające XVI w. Sieć osadnicza wykształciła się ostatecznie w późnym średniowieczu. W tym też czasie rozwijały się duże majątki ziemskie. Jeszcze w XIX w. teren gminy nie stanowił otwartego administracyjnie obszaru. Należał mianowicie do dwóch powiatów, trzech gmin i pięciu parafii, z których dwie znajdowały się na terenie obecnej gminy. Większość terenu gminy należała do powiatu kutnowskiego a tylko miejscowość Kołomia i przynależne jej folwarki i wsie wchodziła w skład powiatu włocławskiego. Najwięcej na terenie obecnej gminy miejscowości przynależała do gminy Miksztal. Gmina ta obejmowała, poza miejscowościami należącymi dziś do gminy Nowe Ostrowy, znaczną liczbę miejscowości znajdujących się obecnie na terenie gminy Łanięta.

Z obecnej gminy Nowe Ostrowy do gminy Miksztal należało sześć miejscowości. Były to: Grochów, Grochówek, Imielno, Kały, Miksztal i Niechcianów. Kołomia z przynależącymi jej miejscowościami należała do gminy Lubień. Do gminy Błonie należały miejscowości: Bzówki, Ostrowy, Perna i Wołodrza.

Z terenu gminy Ostrowy pochodzi m.in. pisarz: Tadeusz Opalewski (1900-1980), autor powieści i opowiadań historycznych, w tym cykl Kroniki polskie. W Ostrowach urodził się także: uczony, dendrolog prof. Jerzy Grochowski (1899-1980) i działacz robotniczy Stanisław Szadkowski (1895-1942). W Ostrowach zmarł, przebywając u krewnych, Gustaw Rogulski (1839-1921), wybitny pedagog i kompozytor, odkrywca talentu i nauczyciel Ignacego Jana Paderewskiego. W Grochowie był proboszczem ks. Antoni Szandlerowski (1878-1911), znany poeta młodopolski. W lasach pod Ostrowami w 1833 r. pojmany został wybitny działacz niepodległościowy Artur Zawisza, urodzony w Sobocie, pow. łowicki.

 

Historia administracji

Wstęp

Współczesna gmina Nowe Ostrowy funkcjonuje już 40 lat. Jednak początki samorządu gminnego sięgają połowy XIX wieku i reform z czasów zaboru rosyjskiego. Wtedy to powołano gminę Błonie, która była dawnym odpowiednikiem współczesnej gminy. Niektóre miejscowości współczesnej gminy weszły w skład sąsiedniej gminy Mikstal. Tamte gminy, formalnie samorządowe, podlegały ścisłej kontroli ze strony urzędników carskich. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1918 roku, do już ustanowionego systemu samorządu gminnego, dodano rady gminne. W 1933 roku weszła w życie reforma samorządu gminnego jednolitej dla całej II Rzeczpospolitej (tak zwana ustawa scaleniowa).W czasie I i II wojny światowej gminy wykonywały ściśle polecenia władz okupacyjnych.

Po II wojnie światowej stopniowo ograniczano samorząd, aż do jego zniesienia w 1950 roku.W czasach PRL przeprowadzono zupełnie nieudaną reformę podziału kraju na gromady (1954–1972).Od 1973 roku zaczęto naprawiać błędy i ustanowiono większe gminy. Ówcześnie ustanowiony podział gminny w większości funkcjonuje do dziś, co stanowi dowód, że się sprawdził. W 1973 roku powołano gminę Nowe Ostrowy w dotychczasowych granicach. Od 1990 roku gminy funkcjonują według nowych norm prawnych ustalonych w ustawie z 8 marca 1990 roku „o samorządzie gminnym”.Praca niniejsza ma na celu przedstawienie dziejów administracji i samorządu obszaru gminy Nowe Ostrowy na przestrzeni ostatnich 150 lat.

 

Gmina Błonie w latach  1864-1918

Samorząd gminny został zapoczątkowany w 1809 roku w czasach Księstwa Warszawskiego. Utworzono wtedy gminy wiejskie i gminy miejskie mające pewne formy samorządu, ale pod ścisłą kontrolą właścicieli ziemskich, którzy sprawowali również, obligatoryjnie urząd wójta. Każda wieś stanowiła oddzielną gminę wiejską.W czasach Królestwa Polskiego (po 1815 roku) system ten niewiele się zmienił. Dopiero w 1859 roku władze przeprowadziły ważną reformę ustroju gminnego. Od tej pory gmina musiała składać się z przynajmniej 50 dymów pod zarządem jednego wójta. Powołano zatem większe jednostki terytorialne. Jeżeli jeden właściciel ziemski miał co najmniej 50 dymów i posiadał kwalifikacje, to zostawał wójtem. Mniejsze majątki ziemskie mogły być połączone w jedną gminę. Właściciele ziemscy sami wybierali spośród siebie wójta i przedstawiali do zatwierdzenia przez Komisję Rządową do Spraw Wewnętrznych. Jeżeli przedstawiony kandydat nie miał kwalifikacji, właściciele musieli przedstawić inną osobę. W razie kłopotów ze znalezieniem kandydata, wójta wyznaczała Komisja Rządowa na koszt właścicieli. Do pomocy wójt miał radnych wybranych przez mieszkańców zatwierdzonych przez naczelnika powiatu. Na wsiach powołano sołtysów wybieranych przez społeczność wiejską. W 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. Władze carskie w rok po wybuchu powstania przystąpiły do uwłaszczenia ziemi dworskiej, aby w ten sposób odciągnąć chłopów od walki. Ziemia dworska użytkowana przez chłopów stała się ich własnością. W każdej wsi przystąpiono do wymierzania gruntów. Powstały Tabele Likwidacyjne osobne dla poszczególnych miejscowości, w których dokładnie określono ilość gruntów należących do każdego gospodarza. Powstały szczegółowe mapki gruntów. Chłopi musieli spłacić otrzymaną ziemię, ale otrzymywali ją na własność. Zmieniło to zupełnie stosunki własnościowe na polskiej wsi.

Drugą reformą władz carskich było powołanie samorządowych gmin wiejskich. Ukaz carski z 1864 roku zupełnie zmienił ustrój gminny na polskiej wsi. Po raz pierwszy gmina miała charakter samorządowy i została oddzielona od władzy właścicieli ziemskich (dziedziców). Władze preferowały na urzędach gminy ludzi chłopskiego pochodzenia. Gminę tworzyły zarówno grunty włościańskie (chłopskie), jak i dworskie (folwarki).Ukaz carski wprowadzający ustrój samorządu gminnego został podpisany w dniu 19 lutego (2 marca) 1864 roku. Od tej pory każda gmina składała się z wiosek, kolonii, folwarków i dworów, niezależnie od podziałów własności dworskiej. Utworzono gromady wiejskie na czele z zebraniem gromadzkim i sołtysem.Jak wspomniano wyżej w 1864 roku nadano nowy ustrój gminom funkcjonującym od 1859 roku. Ich granice początkowo pozostawały bez zmian. Najważniejsze był to, że nowe gminy zbiorowe były wyłączone z pod władzy właścicieli ziemskich.W 1866 roku przystąpiono w Królestwie Polskim do reformy administracji państwa. Miało to na celu unifikację tego kraju z Cesarstwem Rosji. Z początkiem 1867 roku zreorganizowano podział na gubernie. Pozostała dawna gubernia warszawska, ale w zmienionych granicach. Właśnie z tą gubernię przez cały XIX wiek związany był obszar współczesnej gminy Nowe Ostrowy.W guberniach na nowo powołano powiaty. Ich sieć zwiększyła się. Nowa gubernia warszawska „straciła” obszary na zachodzie, z których powołano gubernie kaliską i piotrkowską. Gubernia warszawska składała się odtąd z powiatów: gostynińskiego, górno-kalwaryjskiego (od 1879 roku powiat został włączony do grójeckiego), grodziskiego (wkrótce przemianowanego na błoński), grójeckiego, kutnowskiego, łowickiego, mińskiego (wkrótce przemianowanego na nowomiński), radziejowskiego (od 1871 roku nieszawskiego), radzymińskiego, skierniewickiego, sochaczewskiego, warszawskiego i włocławskiego.Powyższy podział administracyjny na powiaty okazał się na tyle trwały, że funkcjonował w większości do 1975 roku.Wraz z reformą „gubernialno-powiatową” przeprowadzono nowy podział na gminy wiejskie w ramach guberni i powiatów. Mniej więcej z dwóch gmin z czasów 1859 roku powołano jedną nową gminę. Zmiany zostały ogłoszone z końcem 1866 roku (19/31 grudnia) i weszły w życie z początkiem 1867 roku.Na nowo podzielono powiat kutnowski w guberni warszawskiej na gminy wiejskie. To właśnie wtedy powołano gminę Błonie - odpowiednik współczesnej gminy Nowe Ostrowy.Według opisu z 1882 roku gmina Błonie należała do powiatu kutnowskiego w guberni warszawskiej. Należała do II okręgu sądowego w Krośniewicach. Do Kutna z siedziby gminy było 12 wiorst. W gminie funkcjonowały: cukrownia, rafineria (brak bliższych danych), gorzelnia. Urząd Gminy znajdował się we wsi Ostrowy.W skład gminy wchodziły wsie (ukazowe): Bzówki, Grodno, Iwiczna, Lipiny, Nowa Wieś, Ostrowy, Perna, Pierowa Wola, Pomorzany, Szubina, Wołodrza.Na przełomie XIX i XX wieku powstały na terenie gminy nowe miejscowości – kolonie na parcelowanych gruntach dworskich.Niektóre miejscowości współczesnej gminy Nowe Ostrowy weszły w skład sąsiedniej gminy Mikstal. W skład tej gminy wchodziły według ówczesnego opisu miejscowości: Budy Stare, Budy Nowe, Benignów, Franciszków, Grochów, Grochówek, Imielno, Juliów, Kały, Kąty, Lipie, Łanięta, Mikstal, Niechcianów, Pomarzany, Rdutów, Rokita, Suchodębie, Swieciny, Świecinki, Wilkowyja i Wola Chróścińska. Jak widać miejscowości: Imielno, Rdutów, Miksztal (dawniej Mikstal), Niechcianów i Grochów należały właśnie do tamtej gminy.

Ówczesne gminy były narzędziem rusyfikacji. W urzędach gmin prowadzono korespondencję po rosyjsku. Pisarze gminni musieli znać ten język i często byli to Rosjanie Szkolnictwo także prowadzono po rosyjsku. Dodatkowo każdy mieszkaniec gminy musiał płacić dość duże podatki na utrzymanie szkół. Powodowało to opór ludności wiejskiej.

 

Fragment mapy administracyjnej z początku XX wieku.

 

Fragment dziennik Praw Królestwa Polskiego z 1859 roku. Dekret o reformie podział gmin wiejskich.

 

Należy opisać ówczesny ustrój gminny, ponieważ w większości obowiązywał aż do 1933 roku. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne. W zebraniu gminnym mogli brać udział wszyscy pełnoletni gospodarze bez względu na wyznanie. Należało mieć na terenie gminy przynajmniej 3 morgi gruntu, aby uczestniczyć w obradach. W zebraniu gminnym udziału nie brali: sędziowie pokoju, duchowni, urzędnicy policji powiatowej oraz osoby pozostające pod nadzorem policji. Zebrania gminne odbywały się raz na kwartał pod przewodnictwem wójta. Wójt mógł zwołać też nadzwyczajne zebrania. W przypadku, gdy wójt kandydował ponownie na urząd lub też składał sprawozdanie finansowe, zebraniu przewodził wybrany przez zebranych sołtys lub najstarszy wiekiem sołtys.

Do uprawnień zebrania gminnego należało:

• wybór wójta gminy, ławników, pisarza i innych urzędników gminnych,
• uchwały we wszelkich interesach gospodarczych i innych dotyczących całej gminy,
• przeznaczenie środków opiekuńczych i na urządzenie szkół gminnych,
• ustanowienie działań i rachunków osób z wyboru w gminie pracujących,
• rozporządzanie nieruchomym majątkiem całej gminy,
• wybór pełnomocników do załatwiania spraw gminy,
• wyrzeczenie we wszelkich takich przypadkach, w których na zasadzie ogólnego prawa lub innych postanowień zajdzie potrzeba wyrażenia zgody całej gminy lub wypowiedzenia się. 

Do ważności uchwał zebrania gminnego potrzebna była obecność przynajmniej połowy uprawnionych. Uchwały zapadały jednomyślnie lub większością głosów, a w przypadku równości decydował głos wójta. Każdy uprawniony miał jeden głos.W przypadku rozpatrywania spraw zamiany, sprzedaży czy regulacji gruntów gminnych potrzebna była zgoda przynajmniej dwóch trzecich wszystkich uprawnionych gospodarzy. Uchwały zapisywane były w specjalnej księdze. Mogło się zdarzyć, że zebranie gminne nie dokonało rozkładu ciężarów (podatków) skarbowych (państwowych) lub gminnych. W takim przypadku wójt, uprzedziwszy ławników i sołtysów, taki rozkład sporządzał oraz zawiadamiał o tym naczelnika powiatu.Uchwały zebrania gminnego nie wymagały zatwierdzania przez naczelnika powiatu, jeśli podejmowane były w ramach kompetencji. W praktyce naczelnik powiatu osobiście lub poprzez swoich przedstawicieli kierował często obradami zebrania gminnego.

W czasach carskich wybory wójtów przebiegały często nie zawsze zgodnie z prawem. Podczas zebrań gminnych częstowano wódką, piwem pozyskując w ten sposób głosy.

Według ukazu carskiego gmina dzieliła się na gromady. Gromada składała się z włościan jednej wsi lub kolonii posiadających w niej prawo własności lub jakąkolwiek nieruchomość. Takim gospodarzom przysługiwało prawo głosu na zebraniach gromadzkich. W zebraniach nie mogli uczestniczyć pracownicy folwarczni oraz robotnicy rolni. Zebranie gromadzkie zwoływał wójt lub sołtys. Mogli w nim uczestniczyć pełnoletni właściciele nieruchomości na terenie gromady. Do 1880 roku mogły w nich także uczestniczyć kobiety – właścicielki gruntów.

Zebranie gminne wybierało sołtysa, rozporządzało mieniem wspólnym (gromadzkim) oraz naradzało się w sprawach całej gromady. Wójt gminy. Władza wójta rozciągała się na wszystkich mieszkańców gminy. Był on zobowiązany:

• donosić zwierzchności o samowolnie wydalających się z gminy i o popełnionych w gminie nieporządkach,
• donosić zwierzchności policyjnej o wszelkich nadzwyczajnych w gminie wypadkach jak pożary, wylewy wód, choroby epidemiczne itp.,
• zabezpieczać ślady przestępstw, dochodzić i zatrzymywać winowajców,
• wykonywać wyroki sądów,
• zwoływać i zamykać zebranie gminne,
• wnosić sprawy pod jego obrady,
• mieć nadzór nad urzędnikami i sołtysami,
• czuwać nad wypełnieniem rządowych i gminnych powinności oraz wojskowego zaciągu,
• mieć dozór nad gruntami opuszczonymi w gminie,
• przestrzegać rzetelności miar i wag w publicznych miejscach sprzedaży,
• opiekować się ubogimi, sierotami i dotkniętymi kalectwem lub chorobą.

W ukazie carskim zapisano: wójt winien się naradzać z ławnikami i sołtysami i wzywać ich do wspólnego z sobą działania, a w szczególności w tych sprawach, które dotyczą ogólnego zagospodarowania i dobra gminy.Wójt miał prawo ukarać każdego w swojej gminie za wykroczenia policyjne najwyżej dwudniowym aresztem lub karą pieniężną do wysokości 1 rubla z zamianą na dwudniową robotę publiczną. Wójt miał prawo kontrolować świadectwa osób przejeżdżających przez gminę i czasowo na jej terenie przebywających. Miał prawo przywoływać do urzędu każdą osobę oraz przeprowadzać rewizję prywatnych domów w obecności dwóch ławników lub sołtysów. Wójt był na terenie gminy przedstawicielem i wykonawcą władzy państwowej oraz wykonawcą uchwał zgromadzenia gminnego.Urzędnicy gminni składali przysięgę przed naczelnikiem powiatu. Pobierali wynagrodzenie i byli wolni od świadczeń w naturze i służby wojskowej. Jeżeli wójt przez dwie kadencje sprawował „należycie” urząd, mógł zwolnić od służby wojskowej syna lub krewnego. Była to poważna zachęta dla wójtów. Wójt posługiwał się pieczęcią i podlegał naczelnikowi powiatu, przez którego mógł być ukarany.Sołtys był pomocnikiem wójta i wykonywał jego polecenia. Każda wieś lub kolonia stanowiła oddzielną gromadę wiejską z wybieranym spośród mieszkańców sołtysem. Sołtys miał następujące uprawnienia:

• zwoływać i zamykać zebranie gromadzkie oraz czuwać nad porządkiem na zebraniach,
• wnosić pod obrady zebrania gromadzkiego sprawy dotyczące dobra gromady,
• wykonywać uchwały zebrania gromady.

W gromadach, w których nie było osobnego poborcy podatkowego zbieraniem podatków zajmował się właśnie sołtys. Podobnie jak wójt w gminie, tak i sołtys w gromadzie mógł ukarać winnych.

Prowadzeniem ksiąg gminnych zajmował się pisarz gminny. Sprawował swoje obowiązki pod nadzorem wójta. Pisarz pociągany był do odpowiedzialności za brak dokładności w treści podjętych uchwał. Zdarzało się czasem, że nie stać było gminy na utrzymanie pisarza, wtedy obowiązki prowadzenia ksiąg spadały na wójta. Pisarz był przyjmowany do gminy na zasadzie najmu, kontraktu za zgodą wójta, ławników i sołtysów lub też na zasadzie uchwały zebrania gminnego. Osoba piastująca stanowisko pisarza musiała być wykształcona. Władze powiatowe, według ukazu, miały czuwać nad tym, aby pisarze nie przywłaszczyli sobie zbyt wielkiej władzy. W praktyce pisarze często stawali się faktycznymi kierownikami pracy w gminie.Urzędów w gminie (wójt, pisarz, sołtys) nie mogły sprawować osoby poniżej 25 roku życia, niechrześcijanie, osoby bez stałego miejsca zamieszkania, skazani za przestępstwa oraz osoby pozostające pod dozorem policji lub sądu. Umiejętność czytania i pisania nie była konieczna, aby zostać urzędnikiem gminnym, z wyjątkiem pisarza. Kadencja urzędowania wójta i sołtysów trwała trzy lata.Na wójtów i sołtysów zebranie gminne lub gromadzkie wybierało dwóch kandydatów. Jednego z nich zatwierdzał naczelnik powiatu, drugi zostawał zastępcą (podwójcim, podsołtysem). Naczelnik powiatu mógł nie dopuścić do urzędowania niewygodnych dla siebie osób i zarządzał ponowne wybory.Wójt i sołtysi obejmowali urzędy po zaprzysiężeniu przez naczelnika powiatu.Wójta ze stanowiska mógł zwolnić gubernator, natomiast sołtysa – naczelnik powiatu.Wójt miał do pomocy ławników wybieranych przez zebranie gminne.Od 1876 roku ławnicy byli tylko urzędnikami sądowymi, w gminie powoływano w ich miejsce pełnomocników gminnych bez potrzeby ich zatwierdzenia. Pełnili oni swe funkcje bezpłatnie.Władze carskie generalnie chciały na urzędach wójtów widzieć chłopów, odsuwano szlachtę i ziemian.Wójt i sołtysi łączyli władzę samorządową oraz państwową. Wypełniali różne czynności zlecone przez władze powiatowe. Chodziło głównie o podatki i funkcje porządkowe. Nieraz zlecone zadania wypełniały cały czas wójtów czy sołtysów. Praktyka stale wskazywała, że rząd nad gminą sprawował naczelnik powiatu i starszy strażnik ziemski za pośrednictwem posłusznych sobie wójtów. Naczelnik dysponował prawnymi, jak i pozaprawnymi możliwościami, aby nieposłusznego wójta podporządkować bądź usunąć z urzędu.Gminy wiejskie początkowo były też po części organem sądowniczym dla miejscowej ludności, powstały sądy gminne na czele z wójtem i ławnikami. Od wyroków takiego sądu nie było odwołania.W 1876 roku zreformowano system sądownictwa podstawowego. Sądy oddzielono od gmin. Powstały okręgi sądowe złożone z dwóch lub więcej gmin na czele z sędziami pokoju oraz ławnikami. Sędzia oraz ławnicy byli wybierani na zebraniach gminnych. Sądy te zajmowały się cywilnymi sprawami mieszkańców.

 

Ukaz carski o urządzeniu gmin wiejskich w Królestwie Polskim z 2 marca 1864 roku (Dziennik Praw Królestwa Polskiego, tom 62, rok 1864, s. 37).

 

Nagłówek ukazu carskiego o podziale guberni i powiatów na gminy wiejskie (Dz. Praw Króles)twa Polskiego, 1867, s. 279.

 

Fragment ukazu carskiego o powołaniu gmin w ramach guberni warszawskiej (Dz. Praw Królestwa Polskiego, 1867, s. 360- wersja rosyjska)- pozycja 11 – powiat kutnowski.

 

Fragment ukazu carskiego o powołaniu gmin w ramach guberni warszawskiej (Dz. Praw Królestwa Polskiego, 1867, s. 361- wersja polska).

 

Fragment rosyjskiej mapy guberni warszawskiej z przełomu XIX i XX wieku.

 

Fragment mapy Królestwa Polskiego z 1917 roku.

 

Fragment mapy Królestwa Polskiego z 1907 roku.

 

I wojna światowa

Latem 1914 roku rozpoczęła się I wojna światowa. Wkrótce działania wojenne wkroczyły na terytorium Królestwa Polskiego. Już w końcu 1914 roku cały region został zajęty przez wojska niemieckie i austriackie. Niemcy zajęli północną część regionu łódzkiego, natomiast Austriacy południową, czyli powiaty: radomszczański, piotrkowski oraz część łaskiego, łódzkiego, rawskiego i wieluńskiego. Rosjanie ustąpili na wschód likwidując urzędy i zabierając ze sobą wszelkie akta.W 1915 roku po zajęciu całego Królestwa Polskiego Niemcy i Austriacy podzielili ten kraj między dwie strefy okupacyjne. Dla ziemi okupowanych przez Niemców utworzono Generał Gubernatorstwo Warszawskie. Dla ziem austriackich utworzono Generał Gubernatorstwo Lubelskie.Gmina Błonie w powiecie kutnowskim należała do niemieckiej strefy okupacyjnej. Zdarzało się, że Niemcy lub Austriacy zmieniali siedzibę urzędów gminnych i nazwy gmin. Tak stało się właśnie z sąsiednią gminą Mikstal. Przeniesiono siedzibę tej gminy do wsi Łanięta i tak też przemianowano gminę.

Działania wojenne bardzo wyniszczyły kraj. Niemcy rozpoczęli pobór kontyngentów. Spowodowało to szybkie ubożenie ludności. Niemcy i Austriacy pozwalali na działalność organizacji o charakterze charytatywnym. W gminach powołano komitety obywatelskie w celu niesienia pomocy i zaspokajania potrzeb mieszkańców oraz współdziałania z władzami.Początkowo komitety gminne działały nieskoordynowane. Dopiero 1 stycznia 1916 roku powstała w Warszawie Rada Główna Opiekuńcza z podległymi jej radami miejscowymi (gminnymi). Komitet Gminny został rozwiązany i powołano Radę Miejscową. Rady były organizacjami samopomocy społecznej mającej na celu niesienie pomocy poszkodowanym przez wojnę. Współdziałały w rozdzielaniu żywności i innych towarów.Nadal działały urzędy gminne z wójtem na czele, podległe całkowicie władzy okupacyjnej. Nowością było to, że akta spisywano w języku polskim. Zadaniem gmin było głównie zbieranie kontyngentów dla wojsk okupacyjnych. Władze niemieckie zezwoliły na działalność polskiego szkolnictwa. Lata I wojny światowej to czas żywiołowego powstawania polskich małych szkół wiejskich opłacanych przez rodziców.Okupacja niemiecka i austriacka miała też swoje pozytywne strony. Spolszczono administrację gminną. Akta pisano w języku polskim. Gminy podlegały jednak całkowicie władzy okupacyjnej. Zadaniem gmin było głównie zbieranie kontyngentów dla wojsk okupacyjnych. Władze zezwoliły na działalność polskiego szkolnictwa. Lata I wojny światowej to był czas żywiołowego powstawania polskich małych szkół wiejskich opłacanych przez rodziców.

 

Gminy Błownie w II Rzeczpospolitej

Jesienią 1918 roku wojskowa władza austro- węgierska i niemiecka załamała się. Już 7 listopada 1918 roku w Lublinie ogłoszono powstanie Rządu Ludowego Republiki Polskiej. Gdy w kilka dni później Józef Piłsudski wyruszał z Magdeburga (z obozu dla internowanych) zamierzał przyjechać właśnie do Lublina, ale Rada Regencyjna w Warszawie przekazała mu swoje uprawnienia i wkrótce także rząd lubelski podporządkował się Piłsudskiemu.
Władze lokalne tworzono w oparciu o dawne powiaty. Początkowo rządzili nimi komisarze wyznaczeni przez rząd w Warszawie, następnie starostowie. W sierpniu 1919 roku powołano województwo warszawskie. Objęło ono dawne powiaty: błoński, ciechanowski, gostyniński, grójecki, kutnowski, lipnowski, łowicki, makowski, miński, mławski, nieszawski, płocki, płoński, przasnyski, pułtuski, radzymiński, rawski, rypiński, sierpecki, skierniewicki, sochaczewski, warszawski (bez Warszawy) i włocławski. Województwo warszawskie obejmowało tereny dawnych guberni: warszawskiej, płockiej i łomżyńskiej (część). Gminy Błonie i Łanięta weszły zatem w skład powiatu kutnowskiego w województwie warszawskim.Warto zaznaczyć, że nowe władze polskie akceptowały drobne zmiany w systemie gminnym z czasów okupacji niemieckiej i austriackiej i tak też gmina Mikstal stała się gminą Łanięta.

Odrodzone państwo tworzono z czterech różnych jednostek państwowych (zabór rosyjski, pruski, austriacki i Królestwo Polskie) o różnych tradycjach, językach urzędowych i różnych ustrojach samorządu. Zewsząd zagrażali wrogowie. Początkowo władze w Warszawie utrzymały w mocy odrębne dla dawnych zaborów ustroje samorządu lokalnego. W dawnym Królestwie Polskim utrzymano w mocy ustawę o samorządzie gminnym z marca 1864 roku. Zmodyfikowano ją jednak dekretem Naczelnika Państwa z 27 listopada 1918 roku. Według dekretu Naczelnika Państwa gmina, tak jak poprzednio, pozostała formą samorządu zbiorowego, w jej skład wchodziły gromady wiejskie – sołectwa. Nadal główną instytucją gminy pozostało zgromadzenie gminne, jednak odtąd mogli w nim uczestniczyć wszyscy pełnoletni obywatele gminy (w tym także kobiety) bez względu na stan majątkowy. Zebrania winny się odbywać się raz na kwartał, w praktyce działo się to w miarę potrzeby, najczęściej raz w roku dla uchwalenia budżetu. Zgromadzenie zajmowało się sprawami majątku gminy, zatwierdzało budżet, zajmowało się sprawami dróg i mostów, zasadami prowadzenia handlu, ochroną zdrowia, opieką nad ubogimi.

Co roku zebranie gminne uchwalało budżet. Koszty działalności gminy pokrywano we własnym zakresie. Dochody pochodziły z majątku gminy, ze świadczeń od mieszkańców i dodatków do państwowego podatku gruntowego (gmina pobierała podatki państwowe) liczonego od 1 ha. Czasem ustalano dodatkowe podatki, na przykład od zbytku mieszkaniowego. Płaciły go osoby posiadające wolne, niezamieszkałe pomieszczenia.

Zupełnie nowym organem była rada gminy wybierana przez zgromadzenie gminne na okres 3 lat. Składała się z 12 członków oraz 6 zastępców (w razie śmierci lub wygaśnięcia mandatu do rady wchodził automatycznie zastępca z największą liczbą głosów).Rada przygotowywała wnioski i budżet, zarządzała majątkiem i funduszami gminnymi, kontrolowała urzędników gminnych i wójta. Rada zbierała się przynajmniej raz w miesiącu lub częściej na żądanie co najmniej 5 członków. Uchwały podejmowano większością głosów. Raz w roku rada gminy przedstawiała wyniki swojej działalności na forum zebrania gminnego. Wybory do rad gminnych zarządzał starosta. W razie słabej działalności rad gminnych wojewoda miał prawo ją rozwiązać i zarządzić nowe wybory.

Na czele rady gminy stał wójt wybierany przez zgromadzenie gminne. Wójtowie
i sołtysi byli jednocześnie funkcjonariuszami państwowymi i przedstawicielami władzy samorządowej. Zarządzenia dotyczące wyborów wójta, radnych i sołtysów wydawał starosta powiatowy. To on zatwierdzał (bądź nie) wójtów i sołtysów i to przed nim składali oni przysięgę służbową. Zebranie gminne wybierało dwóch kandydatów na wójta. Pierwszego na liście zazwyczaj starosta mianował wójtem, drugiego podwójcim. Kandydaci musieli mieć dobre opinie z posterunku policji. W razie odmowy przez starostę zatwierdzenia jednego z kandydatów na wójtów przeprowadzano ponowne wybory.

Wójt reprezentował gminę na zewnątrz. Zawierał umowy w jej imieniu. Dokumenty musiały mieć podpis jego i dwóch radnych. Wójt wypełniał zadania narzucone przez władze zwierzchnie. Wójtowie nie pracowali codziennie. Bywali w urzędzie gminy w miarę potrzeby. Z kasy gminnej otrzymywali wynagrodzenie, lecz było ono bardzo niskie – na poziomie najniższych wynagrodzeń pracowników gminnych. Wójtowie posiadali najczęściej gospodarstwa rolne i to one były podstawą dochodów. Często w aktach można znaleźć zażalenia wójtów na niskie wynagrodzenie za pracę na rzecz gminy. Była to zatem praca społeczna.

Wójt miał do pomocy aparat urzędniczy – urząd gminy, który składał się z kilku urzędników: sekretarza (zwanego też pisarzem gminnym), jego pomocników (było ich zazwyczaj dwóch) oraz woźnego.

Pisarza gminnego zatrudniano w porozumieniu ze starostwem. To właśnie on ponosił prawie cały ciężar pracy biurowej w gminie. Przez jego ręce przechodził praktycznie każdy dokument. Sekretarz musiał mieć odpowiednie wykształcenie – najczęściej średnie. Wysyłano ich na rozmaite kursy doszkalające. Za swoją pracę otrzymywał największe uposażenie. Najczęściej było ono trzykrotnie większe od zarobków wójta.Sekretarz gminy najczęściej mieszkał w urzędzie gminy na jej koszt. Miał czasem kawałek gruntu gminnego na swoje potrzeby. W czasach II RP często przenoszono pisarzy z jednego urzędu do drugiego. Preferowano osoby z zewnątrz nieposiadające rodziny na terenie gminy. Wójtowie i pisarze gminni stanowili elitę gminną. To najczęściej oni zakładali ochotnicze straże pożarne, spółdzielnie mleczarskie. Z racji zamieszkiwania na terenie urzędu gminy byli zawsze do dyspozycji mieszkańców i z reguły przepracowywali się. Urząd gminy był czynny od poniedziałku do soboty. Tylko wójt i sekretarz posiadali klucze do kasy gminnej.

Pomocnicy sekretarza to najczęściej miejscowi młodzi mężczyźni po ukończeniu gimnazjum. Czasem mieszkali w urzędzie gminy. Wyróżniający się pomocnicy zostawali pisarzami gminnymi.

Funkcje pomocnicze i porządkowe spełniał woźny gminny. To on pilnował więźniów w areszcie gminnym, rozpalał w piecach, roznosił dokumenty i chodził do siedziby starostwa z korespondencją.

Poszczególne wsie tworzyły tak zwane gromady wiejskie, czyli wspólnoty samorządowe mieszkańców jednej wsi. Organem gromady były zebrania wiejskie oraz sołtys. Zebrania wiejskie decydowały samodzielnie w sprawach wspólnot gruntowych, ustalały podatki, podejmowały decyzje w sprawach remontów dróg, zajmowały się działalnością opiekuńczą. Zebranie wiejskie wybierało sołtysa na 3-letnią kadencję. Równocześnie wybierano podsołtysa – zastępcę sołtysa. Wybory na sołtysa zarządzał starosta powiatowy i to przed nim składał on przysięgę. Przed zatwierdzeniem wójta czy sołtysa starosta zawsze wysyłał pismo do Policji Państwowej, by sprawdzić czy „prowadzi się on moralnie” i czy nie ma żadnych zastrzeżeń wobec kandydata. Ówczesne prawo pochodziło z czasów carskich i było dosyć restrykcyjne. Gdy na przykład sołtys chciał zrezygnować z funkcji (a zdarzało się to często), władze powiatowe mogły nie wyrazić na to zgody i za uchylanie się od obowiązków oporny sołtys trafiał do więzienia.Sołtys reprezentował wieś, zbierał wszelkie podatki gminne, przekazywał ogłoszenia gminne i powiatowe, czasem pracował w charakterze listonosza. Raz w tygodniu w urzędzie gminy miała miejsce odprawa sołtysów, na której omawiano ważne sprawy gminy, przekazywano zarządzenia władz zwierzchnich. Sołtys posiadał specjalną odznakę. Podobną odznakę miał też wójt.

Sołtys organizował warty nocne. Każdy gospodarz, co pewien czas miał obowiązek pełnić nocne warty w celu ochrony przed złodziejami i pożarami. Sołtys kontrolował wykonanie szarwarków, czyli nieodpłatnych prac na rzecz gminy, które świadczyli wszyscy gospodarze w zależności od areału gruntów. Przeliczano je na dniówki piesze i konne.

Z pomocą szarwarków remontowano i budowano drogi. Sołtys wyznaczał kolejność stójki konnej – obowiązek każdego gospodarza do przewożenia furmanką urzędników gminnych, policjantów i nauczycieli podczas pełnienia obowiązków służbowych. Wiązało się to z brakiem innych środków lokomocji (rower był rzadkością).

 

 

(Dekret Naczelnika Państwa z 27 listopada 1918 roku)

 

(Dekret Naczelnika Państwa z 27 listopada 1918 roku)

 

Fragment spisu powszechnego z 1921 roku dotyczącego gminy Błonie. Gmina Błonie liczyła w sumie 964 domy oraz 6001 mieszkańców (rok 1921). Gmina liczyła 25 miejscowości (wsi, folwarków, osad fabrycznych, leśniczówek

 

Mapa administracyjna z 1933 roku




Fragment spisu powszechnego z 1921 roku dotyczącego gminy Łanięta. Gmina Łanięta (dawniej Mikstal) liczyła 555 domów i 2618 mieszkańców. W skład gminy wchodziło 39 miejscowości.

Fragment Księgi Adresowej Polski z 1929 roku. Są w nim wykazane wszelkie osoby prowadzące działalność gospodarczą w latach dwudziestych XX wieku.

 

Lata dwudzieste były dość ciężkie dla samorządów gminnych. Wszyscy dopiero uczyli się demokracji lokalnej po latach zaborów. Dodatkowo dużym problemem w początku lat dwudziestych była szalejąca inflacja. Uchwalony, na przykład, na początku 1923 roku budżet należało co miesiąc nowelizować. Nie sprzyjało to wcale inwestycjom w budowę dróg i szkół. Zdarzało się, że propozycję rządowe dofinansowania inwestycji były odrzucane przez gminy, gdyż kwoty te w ciągu kilku miesięcy stawały się śmiesznie niskie i gmina musiała sama dokończyć zaczętą budowę.W latach dwudziestych miała miejsce zmiana granic gminy Błonie. W jej skład włączono miejscowość Kołomyja folwark z gminy Lubień Kujawski w powiecie włocławskim (rok 1924).

 

 

Fragment spisu powszechnego z 1931 roku. Gmina Błonie miała ówcześnie 67 km2 . Liczyła 638 budynków mieszkalnych i 6 633 mieszkańców. Gmina Łanięta liczyła natomiast 70,1 km2 oraz 5699 mieszkańców.

 

W 1933 roku dokonano wielu zmian w funkcjonowaniu gmin wiejskich w Polsce. Według nowej ustawy gminnej z 23 marca 1933 roku zniesiono Zebranie Gminne, czyli zgromadzenie ogółu gospodarzy z terenu gminy. Uprawnienia zniesionego organu przekazano częściowo Radzie Gminnej. Mimo to według nowych przepisów rada gminy miała mniejsze uprawienia. Wyboru radnych dokonywało kolegium złożone z delegatów rad gromadzkich, sołtysów i podsołtysów wszystkich gromad. Istniał cenzus wieku przy prawie wyborczym czynnym 25 lat (wcześniej 21) i w prawie wyborczym biernym wynoszący 30 lat (wcześniej 25). W gminach do 5000 mieszkańców radnych było 12. Kadencja radnych wynosiła 5 lat. Warto wspomnieć, że w czasach II RP mandat radnego nie wiązał się z żadnym wynagrodzeniem.Namiastką zniesionego Zebrania Gminnego było Zebranie Gromadzkie. Wprowadzono, bowiem nowy formalny podział gmin na gromady wiejskie, które obejmowały jedną lub kilka wsi. Podział na gromady był ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Województwa. Zebranie Gromadzkie zbierało się pod przewodnictwem sołtysa lub jego zastępcy (podsołtysa). Zebranie Gromadzkie podejmowało uchwały dotyczące danej gromady, wybierało sołtysa i jego zastępcę na 3-letnie kadencje. Wybrani musieli mieć ukończone 30 lat. Zebranie Gromadzkie wybierało radnych gromadzkich w liczbie od 12 do 30. Organem wykonawczym gromady był sołtys oraz jego zastępca. Gromada wiejska miała od tej pory własny budżet. Wybory zatwierdzał starosta powiatowy. Każdy mieszkaniec wsi w przypadku zgłoszenia go na sołtysa lub podsołtysa miał obowiązek sprawowania obowiązków do końca kadencji. Składali oni przysięgę służbową na ręce starosty. Do sołtysa należało kierowanie sprawami gromady, zarządzanie majątkiem, reprezentowanie gromady na zewnątrz. Przewodniczył zebraniom. Do sołtysa należały też sprawy bezpieczeństwa, porządku publicznego, przestrzegania przepisów, doręczania pism sądowych, wykonywania obowiązków związanych z poborem wojskowym.W nowym ustroju gminnym utworzono nieznany wcześniej organ – zarząd gminy. Przejął on część uprawień dawnej rady gminy. Zarząd gminy funkcjonował na czele z wójtem i podwójcim. W skład zarządu wchodziło też dwóch lub trzech ławników. To właśnie zarząd gminy, na co dzień sprawował władzę w gminie. Zarząd gminy przygotowywał projekt budżetu, regulaminy, instrukcje urzędu, decydował o wydatkach. Kadencja członków zarządu wynosiła 5 lat. Wójta oraz członków zarządu wybierała Rada Gminy w głosowaniu tajnym. Na czele urzędu gminy stał sekretarz. Jako jedyny musiał mieć on odpowiednie kwalifikacje. Mianował go i zwalniał starosta powiatowy. Sekretarz protokołował posiedzenia rady gminy i miał głos doradczy na radzie. Sekretarz był kierownikiem urzędu gminy.Wójt był zwierzchnikiem całej gminy i aparatu urzędniczego. Miał prawo reprezentowania gminy i podpisywania umów w jej imieniu. Dokumenty, w których były zobowiązania finansowe gminy, należało opatrzyć podpisem jeszcze jednego członka zarządu gminy. Wójt był reprezentantem administracji rządowej w terenie, wykonywał także zadania zlecone przez rząd.Wójt, jako organ rządowy, działał jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością. Nadzór nad jego działalnością sprawował starosta. Starosta miał prawo zwolnić wójta lub rozwiązać radę gminy w przypadkach łamania prawa.Zgodnie z powyższymi nowymi rozwiązaniami prawnymi należało podzielić gminę na gromady wiejskie (odpowiednik sołectw).

 

Fragment ustawy o częściowej zmianie ustroju gminnego (Dz. U. rok 1933, nr 35, poz. 294).

 

Gminy Błonie i Łanięta zostały podzielone na gromady wiejskie (odpowiednik dzisiejszych sołectw). Podział ten uwzględniał także nowo powstałe miejscowości. Gmina Błonie została podzielona na gromady: Bzówki, Grodno, Grodno Nowe, Krośniewice, Kajew, Lipiny, Nowa Wieś, Nowe Ostrowy, Pomorzany, Perna, Szubiny, Wola Pierowa, Wołodrza i Zieleniec.Gmina Łanięta została podzielona na gromady: Anielin, Budy, Grochówek, Imielno, Imielinek, Juków, Kąty, Kały, Łanięta, Niechcianów, Rdutów, Rajmundów, Ryszardów, Suchodębie, Świeciny, Wola Chróścińska, Witoldów, Wilkowja i Zgoda.W 1939 roku miała miejsce dodatkowa zmiana granic gminy Błonie. Z dniem 27 lipca 1939 roku w skład miasta Krośniewice włączono część obszaru gminy.

 

Rozporządzenie o zmianie granic gminy Błonie. 

 

Podział gminy Błonie na gromady wiejskie (Warszawski Dziennik Urzędowy, 1933, nr 14, poz. 136).




Podział gminy na gromady wiejskie (Warszawski Dziennik Urzędowy, 1933, nr 14, poz. 136).

 

W 1938 roku miała miejsce bardzo ważna zmiana administracyjna w obrębie gminy Błonie i powiatu kutnowskiego. Cały powiat kutnowski został włączony do województwa łódzkiego. Pozostawał w nim aż do czasów 1975 roku.

Lata trzydzieste były duże lepszym okresem rozwoju samorządu gminnego, mimo że w wielu gminach władze państwowe (sanacyjne) narzucały swoich wójtów i ograniczały czasem demokrację. Stabilizacja gospodarcza i rozwój ekonomiczny wpłynął na możliwość większych inwestycji. Budowano brukowane drogi (głównie szarwarkiem), sadzono drzewa z tego okresu pochodzi wiele murowanych szkół. Był to także czas zorganizowania się licznych ochotniczych straży pożarnych, kółek rolniczych i organizacji społeczno-politycznych typu „Strzelec”, kół Przysposobienia Wojskowego, Wychowania Fizycznego i wielu innych. W każdej gminie świętowano rocznice narodowe, budowano pomniki. Efektem tego było wpojenie ducha patriotyzmu i odpowiedzialności, który tak bardzo przydał się w czasie nadchodzącej wojny. 

 

II wojna światowa

1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. W pierwszych dniach września obszar gminy został opanowany przez Niemców. Początkowo Niemcy nie wiedzieli, co robić z regionem łódzkim. W dniu 9 listopada 1939 rok uroczyście włączono Łódź (zmieniając w rok później nazwę miasta) do III Rzeszy. Łódź wraz z zachodnią częścią województwa włączono do rejencji kaliskiej w Kraju Warty (innymi ośrodka rejencyjnymi był Poznań i Inowrocław). W 1941 roku siedzibę rejencie przeniesiono do Łodzi. Pozostałą część województwa łódzkiego włączono do Generalnej Guberni z siedzibą w Krakowie. Między III Rzeszą i Generalną Gubernią istniała pilnie strzeżona granica. Gminy Błonie i Łanięta wraz z powiatem kutnowskim weszła w skład III Rzeszy i rejencji inowrocławskiej.Do zadań samorządowych gmin wiejskich utworzono w powiatach tak zwane związki gmin. Miały one spełniać zadania nie zastrzeżone dla innych urzędów. Do zadań związku samorządowego należały: przebudowa i rozbudowa, utrzymanie i naprawa dróg powiatowych.

Urząd gminy bywał celem ataków partyzanckich. Niszczono akta kontyngentowe oraz zwykłe akta gminne.W czasie wojny rozbudowano urząd gminy, aby zapewnić sprawny pobór podatków i kontyngentów. Co tydzień każdy sołtys musiał stawić się w urzędzie gminy i wysłuchać kilkunastu zarządzeń w sprawie kontyngentów, podwód, podatków, bezpieczeństwa i wielu innych spraw. Rozbudowano system kontyngentów. Obok oficjalnych struktur władz gminnych wyznaczanych i kontrolowanych przez Niemców istniały też struktury polskiego państwa podziemnego. Każda gmina w ówczesnej Polsce miała podziemnego, konspiracyjnego wójta.

 

Gminna Rada Narodowe Błownie/Ostrowy 1945-1954

W styczniu 1945 roku obszar Mazowsza i Ziemi Łódzkiej został zajęty przez Armię Czerwoną. Niemiecka administracja szybko opuściła te teren. Początkowo władzę przejmowali przedstawiciele delegatury Rządu na Kraj, bowiem legalnym rządem był Rząd Londyński, który w każdej gminie miał swojego przedstawiciela.Tymczasem w Lublinie powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego działający pod osłoną ZSRR. To właśnie przedstawiciele tego komitetu, przy pomocy wojsk radzieckich, przejmowali faktyczną władzę w terenie. W każdej gminie, opanowanej przez Sowietów, ustanowiono komendanta wojennego, który bardzo szybko odsunął od władzy prawowitych przedstawicieli. Sprzyjało temu skoncentrowanie dużych grup wojsk radzieckich. Po kilku tygodniach od wejścia Rosjan tworzono na nowo urząd gminy na czele z wójtem. Byli to z reguły ludzie z autorytetem tolerowani przez wojska radzieckie.Wraz z wejściem Sowietów ustalono obowiązkowe kontyngenty na rzecz Armii Czerwonej i wojsk polskich. Miały one podobny wymiar jak te z czasów wojny, zwano je „świadczeniami rzeczowymi”. Z czasem je obniżano aż do zniesienia w 1947 roku.W pierwszym okresie po wyzwoleniu opierano się na przedwojennych rozwiązaniach ustrojowych. Ustanowiony przez Sowietów PKWN w Lublinie wydawał dekrety w sprawach organizacja obszaru kraju wyzwolonego z pod okupacji niemieckiej. Dnia 21 sierpnia 1944 roku dekret PKWN przywrócił przedwojenne podziały na województwa, gminy i gromady. Gminy Błonie i Łanięta powróciły do powiatu kutnowskiego i województwa łódzkiego.

 

Fragment dekretu o radach narodowych z 11 września 1944 roku (Dz. U. 1944, nr 5, poz. 22).

 

Władze PKWN-u wprowadziły nowe rozwiązania ustrojowe. Wprowadzono wzorem ZSRR rady narodowe. W dniu 11 września 1944 roku wydano dekret o organizacji i zakresie działań Rad Narodowych. Miały działać tymczasowo, ale pozostały aż do 1990 roku. Rady narodowe stanowiły „uspołecznioną formę sprawowania administracji”. Była to instytucja nie znana w społeczeństwie i podchodzono do niej na wsi z nieufnością. Rady narodowe zostały włączone w skład systemu samorządowego.Ostateczny kształt organizacji samorządu lokalnego został określony na mocy dekretu z 23 listopada 1944 roku. Zagwarantowano istnienie wspólnot samorządowych gminnych, powiatowych i wojewódzkich z własnym majątkiem i osobowością prawną.Wspólnota samorządowa posiadała swoje organy wykonawcze – zarządy oraz uchwałodawcze – rady narodowe (zamiast poprzednio rad gminnych). Zakres działań organów regulowały przepisy przedwojenne (z 1933 roku). Jednocześnie rady narodowe na mocy innych przepisów stanowiły organy władzy państwowej o szczególnych kompetencjach kontrolnych.Organem rad narodowych były prezydia rad narodowych złożone z przewodniczącego, zastępcy i kilku członków. To właśnie prezydia rad narodowych z czasem zaczęły przejmować funkcje zarządów gmin. Organ ten działał kolegialnie zbierając się na sesjach.Gminne rady narodowe składały się z nie mniej niż 16 i nie więcej niż 36 radnych, „reprezentujących w miarę możliwości ludność poszczególnych wsi”. W skład gminnej rady narodowej wchodzili odtąd członkowie rady gminnej powołani przed uchwaleniem dekretu o radach narodowych, przedstawiciele organizacji politycznych, zrzeszeń społecznych, organizacji młodzieżowych, przedstawiciele wojskowości, nauki i pracy społecznej.W praktyce członkowie rad byli delegatami partii politycznych i organizacji społecznych kontrolowanych przez nowe władze. Początkowo zasiadały w nich także osoby z przedwojennego samorządu, autorytety miejscowe, nawet księża. Te osoby wyrzucano przy częstych „reorganizacjach” rad zarządzanych przez rady wyższego szczebla. Wola ludności poszczególnych wsi nie miała najmniejszego znaczenia. Niewygodnych radnych usuwano, a w ich miejsce powoływano nowych na mocy uchwały gminnej rady. Preferowano ludzi związanych z PPR (potem PZPR) i o niskim statusie majątkowym. Największa „akcja wymiany” radnych miała miejsce w 1948 roku.Gminne rady narodowe w głosowaniu tajnym większością głosów wybierał zarząd gminny, jako organ wykonawczy. Zarząd składał się z wójta, podwójciego i trzech członków. Wybór wójta i podwójciego podlegał zatwierdzeniu przez starostę. Kompetencje zarządu były takie same jak przed wojną, jednak z czasem zaczęto pomniejszać ich rolę. Ich funkcje przejmowały prezydia rad narodowych spychając wójta do mało znaczącej w gminie roli wykonawcy poleceń prezydium GRN.Zarząd gminy miał do pomocy urząd gminy z sekretarzem na czele. W urzędach zatrudniono więcej urzędników – referentów. Byli to referenci ds. administracyjnych, wojskowych, kontyngentów, podatkowych itp. Zatrudniano także woźnego. Wiązało się to ze wzrostem biurokracji. Po wojnie płace w administracji lokalnej były bardzo małe i z tego powodu wielu wykwalifikowanych urzędników przedwojennych odeszło z pracy. Z czasem zastąpili ich nowi – ukształtowani według zupełnie nowych wzorców.

 

Dane ze spisu powszechnego z 1946 roku – gmina Błonie liczyła 5793 mieszkańców. Gmina Łanięta liczyła 5195 mieszkańców. (Powszechny sumaryczny spis ludności z dnia 14 lutego 1946 roku, Warszawa 1947, s. 26).

 

Tuż po wojnie praca urzędników gminnych była bardzo trudna. Wszystko za sprawą podziemia niepodległościowego, które walczyło z władzą komunistyczną. Nowa władza nie cieszyła się poparciem ogółu ludności. Powszechnie odbierano ją jako narzuconą przy pomocy Armii Czerwonej. Świadczyły o tym prawdziwe wyniki referendum z 1946 roku (słynne hasło 3 razy „tak”) oraz wyborów ze stycznia 1947 roku. Masowe fałszerstwa spowodowały przejęcie pełni władzy przez komunistów.Typowe dla tego pierwszego okresu powojennego była słaba frekwencja na sesjach gminnych rad narodowych. Zapewne nie wszyscy chcieli uczestniczyć we władzach ustanowionych przez komunistów, dodatkowo w tym czasie uczestniczenie we władzach gminnych mogło spowodować pobicie przez siły niepodległościowe. Wymierzanie publicznie kar cielesnych, było standardową karą dla zwolenników nowej władzy.   Często zdarzało się, że niektórzy członkowie władz gminnych wyjeżdżali na Ziemie Zachodnie porzucając często ważne funkcje we władzach lokalnych.Ówczesny samorząd gminny zajmował się instytucjami oświatowymi, kulturalnymi, ochrony zdrowia, dróg lokalnych, gospodarki komunalnej, transportu.Dochody samorządu pochodziły z różnego rodzaju opłat administracyjnych, targowych, za korzystanie z urządzeń komunalnych, pożyczek, dotacji Skarbu Państwa oraz dodatków do podatków państwowych (głównie podatek gruntowy).Gromady wiejskie w okresie powojennym działały w oparciu o dawne rozwiązania prawne. Nadal istniało zebranie gromadzkie na czele z sołtysem i radą gromadzką. Wspólnoty gromadzkie organizowały życie zbiorowe swojej gromady. Jednak ich rola zaczęła być ograniczana. Formalnie rozporządzały majątkiem gromadzkim, jednak niewiele go pozostało, ponieważ został upaństwowiony. Władze komunistyczne wprowadziły, bowiem podział majątku na państwowy, spółdzielczy i prywatny. Grunty gromadzkie i majątek gromadzki w tym podziale przeszły na własność państwa. Do 1950 roku formalnie nadal działał samorząd gminny, jednak gminne rady narodowe uzyskały niewiele uprawnień do samodzielnego działania. (...) W systemie rad narodowych dominująca rola została powierzona organom wykonawczym i aparatowi urzędniczemu. Następowała biurokratyzacja życia publicznego. Szybko niszczał dawny majątek samorządowy, bo jego nowy właściciel – Skarb Państwa – nie potrafił temu skutecznie przeciwdziałać.

Samorząd gminny nie miał prawa istnieć w socjalistycznym państwie. Na mocy ustawy z 20 marca 1950 roku O terenowych organach jednolitej władzy państwowej zniesiono samorząd terytorialny (pozostał nadal okręg zwany gminą). Jego cały majątek przejęło państwo. Rozwiązano organy wykonawcze gmin (wójt i zarząd gminy), rady gromadzkie. Ich kompetencje przejęły rady narodowe. Wprowadzono wtedy jednolity system władz i administracji terenowej oparty na wzorach radzieckich. Rady narodowe były organami władzy państwowej w jednostkach podziału terytorialnego i na ich obszarze kierowały działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną. Na czele rad stały prezydia, które w praktyce przejęły funkcję rad narodowych. Rady narodowe wybierano w wyborach powszechnych przez miejscową ludność. Pierwsze wybory przeprowadzono jednak dopiero w 1954 roku.W ten sposób pełnię władzy w gminie przejęły rady narodowe oraz prezydia – organ kolegialny. Już wcześniej obniżano rolę wójta i zarządu, teraz zlikwidowano te pozostałości sanacyjnej Polski. Prezydia zbierały się na sesjach podobnie jak wcześniej zarządy gminy. Pozostały nadal urzędy gminy pracujące pod kierunkiem sekretarzy gmin. Sekretarze wchodzili odtąd w skład prezydium.Sołtysi do tej pory podlegali wójtom i starostom, od czasu wejścia przepisów z 1950 roku podlegali przewodniczącym gminnych rad narodowych.Po wojnie utrzymywał się podział na gromady wiejskie. W 1952 roku w skład gminy Błonie wchodziły następujące gromady: Bzówki, Grodno, Grodno Nowe, Kajew, Lipiny, Nowa Wieś, Nowe Ostrowy, Ostrowy, Pomorzany, Szubina, Wola Pierowa, Wołodrza i Zieleniec.

Gmina Błonie prawie od początku miała swoją siedzibę we wsi Ostrowy. W końcu postanowiono zmienić nazwę gminy dostosowując ją do siedziby. Z dniem 21 września 1953 roku weszło rozporządzenie o zmianie nazwy gminy na Ostrowy (zmieniono ówcześnie nazwy wielu gmin w województwie łódzkim).Warto jeszcze wspomnieć o gminie Łanięta. W jej składzie znajdowały się gromady: Anielin, Budy Nowe, Grochówek, Imielinek, Imielno, Juków, Kały Towarzystwo, Kąty, Łanięta, Niechcianów, Rajmundów, Rdutów, Ryszardów, Suchodębie, Świeciny, Wilkowia, Witoldów, Wola Chruścińska i Zgoda.

W latach 1953-1954 roku rozpoczęto kampanię propagandową informującą o potrzebie zmian w administracji. Władza ludowa miała znaleźć się bliżej ludu, a nie tylko w często odległej siedzibie gminy. „Sanacyjny” przeżytek w postaci gmin miał zostać zlikwidowany. Jak widać gmina Ostrowy działała tylko nieco ponad rok. Z końcem 1954 roku zakończyła działalność, tak jak wszystkie gminy w ówczesnym PRL.

 

Gromadzkie Rady Narodowe

Już 1953 roku rozpoczęto przygotowania do zmian w podziale administracyjnym kraju najniższego szczebla. Dawne granice gmin, ustalone jeszcze w czasach carskich, funkcjonujące w latach II RP, wojny i czasów powojennych miały się zmienić. Gminy miały zastąpić mniejsze jednostki – gromady. Celem reformy miało być włączenie coraz szerszych rzesz pracujących do udziału w rządzeniu państwem, rozwijaniu ich twórczej inicjatywy i aktywności dla pomnażania dobrobytu i kultury wsi.

Zlikwidowano już samorząd gminny, teraz likwidacji miały ulec także gminy. Kraj miał ulec zupełnej przebudowie. Gromady miały stać się zalążkiem dużych, kolektywnych gospodarstw rolnych, coś na kształt radzieckich kołchozów. 25 września 1954 roku weszła w życie ustawa o reformie podziału administracyjnego. W miejsce dotychczasowych gmin powstały nowe gromady położone na terenie jednej lub sąsiadujących ze sobą dawnych gmin. Nowe gromady miały mieć powiązania komunikacyjne, wspólne urządzenia gospodarcze, kulturalne, zdrowotne. Liczba mieszkańców miała się wahać od tysiąca do trzech tysięcy, powierzchnia od 15 do 50 kilometrów kwadratowych. Na czele całości stała Gromadzka Rada Narodowa z Prezydium (przewodniczący, zastępca, sekretarz prezydium i dwóch, trzech członków).Początkowo Gromadzkie Rady Narodowe (GRN) miały bardzo wąskie kompetencje. Według ustawy gromadzkie rady: kierują w swoim zakresie na terenie gromady działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną (art. 10). W praktyce zostały głównie sprowadzone do wykonywania zarządzeń władz powiatowych. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej sprawowało szczegółową kontrolę nad działalnością władz gromadzkich.Gromada uchwalała budżet (z czego połowa szła na kilkuosobową administrację), zarządzała mieniem gromadzkim, prowadziła sprawy meldunkowe i rejestrację rowerów. Budżety gromadzkie powiązane były z budżetem powiatowym. Bez wsparcia władz powiatowych żadne inwestycje nie mogły być prowadzone, gdyż przekraczało to możliwości niewielkiej gromady. W tych czasach w niewielkim zakresie remontowano drogi sposobem szarwarkowym. Głównym zadaniem gromad okazało się organizowanie rolnictwa w celu powiększenia zbiorów i maksymalne zrealizowanie narzuconych planów skupu i podatków.Gromady obejmowały kilka wsi, często nie mając na swoim terenie prawie żadnych instytucji użyteczności publicznej z wyjątkiem szkół. Często Gminne Spółdzielnie, ośrodki zdrowia, komendy MO itp. pozostawały poza granicami gromady skazując gromady na niesamodzielny byt.Sołtysi w historii miewali lepsze i gorsze okresy, ale byli zawsze. Obowiązki sołtysów przejęli pełnomocnicy gromadzkich rad narodowych, powoływani przez gromadzką radę narodową. Pełnomocnik działał w oparciu o wytyczne GRN i był łącznikiem między gromadą a wsią. Do jego zadań należało organizowanie czynów społecznych, zwoływał zebrania wiejskie, wpływał na polityczno-społeczne postawy wsi, informował GRN o skargach i postulatach ludności. Wystawiał świadectwa pochodzenia zwierząt. Co tydzień uczestniczył w odprawach w biurze gromadzkim. Instytucja pełnomocników nie sprawdziła się i nigdy nie została przez wieś zaakceptowana. Pełnomocnik nie był przez nich wybierany i nie reprezentował wsi. Był po prostu przedstawicielem władzy egzekwującym wykonywanie przez obywateli obowiązków wobec państwa. W latach 1954–1958 zebrania wiejskie nie mogły uchwalać żadnych uchwał, mogły jedynie zgłaszać postulaty.Formalnie każde gospodarstwo rolne było prywatne i oddzielne, lecz plany siewów, omłotów itd. układano wspólnie i każdy rolnik, który za wcześnie lub za późno zasiał zboże mógł mieć kłopoty. Według planu akcja żniwna w 1955 roku miała się skończyć 15 sierpnia i do 1 września każda wieś miała odstawić 100% swoich zobowiązań w zbożu. Większość plonów należało oddać za symboliczne pieniądze na rzecz państwa, dopiero nadwyżki można było sprzedać. Za nie wykonanie planów groziły kary. Do najłagodniejszych należało wywieszenie nazwiska „opornego chłopa” na specjalnej tablicy przed biurem gromadzkim.

 

Przykład plakatu z czasów gromadzkich rad narodowych.      

 

       

Fragment ustawy o podziale administracyjnym wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych (Dz. U. 1954, Nr 43, poz. 191).

 

W październiku 1956 roku dawny system stalinowski upadł. Władzę przejął Władysław Gomułka. Na razie wycofano się z projektu powszechnej kolektywizacji. System podziału na małe gromady nie odpowiadał tym planom.Od lutego 1958 roku weszła w życie nowa ustawa o radach narodowych dająca im większe uprawnienia. Rozpoczęto także proces komasacji gromad w większe jednostki, bowiem większość z nich była kompletnie nie efektywna. Przy tworzeniu gromad propaganda tłumaczyła, że władza będzie bliżej ludzi. Gdy rozpoczęto scalanie gromad nie było żadnej akcji propagandowej, więc ludzie odbierali to z nieufnością. W jednej z gromad radni skarżyli się: Państwo starało się zbliżyć rolnika do siebie poprzez stworzenie nowy rad, a teraz przy likwidacji wygląda że rolnik jest za blisko, co nie idzie na korzyść.Według ustawy o radach narodowych z 1958 roku precyzyjniej sformułowano zakres działania rad narodowych i ich kompetencje. Rada uchwalała na posiedzeniach lub rozpatrywała akty o zasadniczym znaczeniu dla podległego terytorium, jak budżet, plan społeczno-gospodarczy, sprawozdania z jego wykonania. Do zadań gromadzkich rad należały w szczególności: współdziałanie z kółkami rolniczymi, spółdzielniami produkcyjnymi, dbanie o prawidłową gospodarkę w lasach, współdziałanie ze spółdzielniami w zakresie zaopatrzenia i usług, zarząd mieniem gromadzkim, drobnymi zakładami produkcyjnymi, usługowymi, zabezpieczenie pomieszczeń i obsługa szkół podstawowych, przysposobienia rolniczego, izb porodowych, bibliotek. Aparatem wykonawczym i zarządzającym rady było prezydium, opiniodawczym i kontrolnym komisje rady. Organami pomocniczymi gromadzkich rad byli sołtysi i zebrania wiejskie. Prezydium (przewodniczący i 4-5 członków) jako organ wykonawczo-zarządzający rady, reprezentowało radę na zewnątrz i organizowało pracę rady narodowej. Przewodniczący prezydium wybrany przez radę musiał być zatwierdzony przez Powiatową Radę Narodową. Komisje rady opiniowały i inicjowały sprawy mające być przedmiotem sesji, kontrolowały działalność aparatu prezydium i całej rady. Szefowie komisji gromadzkich nie wchodzili w skład prezydium.Sekretarz gromadzki nie wchodził odtąd w skład prezydium stojąc na czele biura gromadzkiego złożonego z kilku urzędników (referentów). W biurze gromadzkim pracował też przewodniczący, jako etatowy pracownik. Wszyscy świadkowie z tamtych czasów opowiadają o pladze alkoholizmu wśród przewodniczących rad narodowych.Pierwsze wybory do rad gromadzkich przeprowadzono 5 grudnia 1954 roku. Tym wyborom towarzyszyła wielka akcja propagandowa. Kolejne wybory również przeprowadzano w podobny sposób. Frekwencja zawsze zbliżała się do 100%, tyle samo głosowało na jedyną listę wyborczą – Front Jedności Narodu. Mimo, że wyniki były z góry znane władze przywiązywały, wzorem ZSRR, dużą wagę do wyborów. Pierwsze dwie kadencje rad narodowych były trzyletnie (1955-1958, 1958-1961). Od 1961 roku kadencje rad narodowych były czteroletnie. Wybory miały miejsce w latach 1961, 1965 i 1969.Przed każdymi wyborami na wsiach przeprowadzano kampanię wyborczą, co oznaczało zebranie, na którym mieszkańcy mieli wysuwać swoje postulaty (np. budowy drogi czy szkoły). Realne postulaty stawały się programem wyborczym. Z ich wypełnieniem bywało różnie.Jednym z problemów ówczesnej administracji było rozdrobnienie. W dawnej gminie utworzono po kilka gromadzkich rad narodowych z osobnymi biurami gromadzkimi. W każdej z tych gromad należało zapewnić lokal, sprzęt biurowy i kadry. Często był z tym duży problem. Pensje były niskie i trudno było znaleźć kompetentne osoby do pracy. Dodatkowo dochodził problem pijaństwa bardzo rozpowszechnionego w ówczesnej administracji.Według ustawy o radach narodowych z 1958 roku na wsiach na nowo powołano sołtysów i zwoływano okresowo zebrania wiejskie. Artykuł 72, punkt 1 i 2 głosił: Celem rozpatrywania spraw dotyczących poszczególnych wsi, wchodzących w skład gromady zwołuje się zebranie mieszkańców tych wsi (zebranie wiejskie). Dla zapewnienia stałej łączności między poszczególnymi wsiami a gromadzką radą narodową i jej prezydium mieszkańcy wsi wybierają sołtysa. Powrócono do zebrań wiejskich. Sołtys uczestniczył w sesjach GRN z głosem doradczym.Dla wsi polskiej okres po 1956 roku jest często nawet dobrze oceniany przez świadków. Po latach represji wiele się zmieniło. Władze przestały na siłę tworzyć spółdzielnie produkcyjne i PGR-y, co dało szybki efekt wzrostu produkcji rolnej. Zmniejszono wymiary obowiązkowych dostaw oraz podatków. Podniesiono ceny skupu. Polepszyło się zaopatrzenie sklepów, w tym także w materiały budowlane tak potrzebne na wsi. Władze państwowe położyły duży nacisk na spółdzielczość mleczarską, ogrodniczą i kredytową (Spółdzielnie Oszczędnościowo-Kredytowe). Utworzono Państwowe Ośrodki Maszynowe (POM), które świadczyły usługi maszynowe dla rolników. Władze postawiły na szkolenia rolnicze (organizowane w sezonie jesienno-zimowym). Wieś „zasypano” nawozami sztucznymi, które należało obowiązkowo wykupić. Propagowano uprawę warzyw i owoców. Przy biurze gromadzkim rozpoczęła działalność gromadzka służba rolna złożona z agronoma i zootechnika gromadzkiego. Rozpoczęto weryfikacje gospodarstw rolnych pod względem rentowności. Duży nacisk kładziono na powstawanie kółek rolniczych mogących po preferencyjnych cenach kupować maszyny rolnicze. Kółka prawie siłą zakładano w każdej wsi. Z czasem tworzono Międzykółkowe Bazy Maszynowe mające na celu stworzenie lepszych usług dla rolników.Jednak władze nie zrezygnowały całkiem z zamierzeń kolektywizacji rolnictwa. Podtrzymywano nierentowne Państwowe Gospodarstwa Rolne oraz spółdzielnie produkcyjne, które się nie rozwiązały. W PGR-ach nadal panował bałagan i marnotrawstwo. Wiele jeszcze było marnotrawstwa w Gminnych Spółdzielniach mających monopol na handel, skup i usługi na wsiach. Kółka rolnicze i MBM-y wyróżniały się brakiem dbałości o sprzęt rolniczy.Dużo sił i środków poświęcono słusznej akcji podniesienia poziomu oświaty, czytelnictwa i zwalczania analfabetyzmu. Na tym polu działały biblioteki gromadzkie. Borykały się one często z licznym problemami.Jedynymi tolerowanymi partiami politycznymi na wsi była Zjednoczone Stronnictwo Ludowe cieszące się dość dużym poparciem oraz Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Ta druga cieszyła się małą popularnością. Nowych członków trudno było pozyskać.W latach sześćdziesiątych nakłaniano do tworzenia kół gospodyń wiejskich dla kobiet na wsiach. Nazywano je samorządem wiejskim kobiet. Te organizacje były często jedynymi organizacjami propagującymi kulturę na wsi i położyły wielkie zasługi w zachowaniu tradycji i kultury ludowej. Integrowały także społeczność wiejską. Podnosiły poziom gospodarstw domowych. Władze państwowe położyły duży nacisk na podniesienie kultury rolnej. Na wsiach odbywały się wykłady wykształconych agronomów i zootechników. Na takie wykłady przybywały nieraz tłumy chętnych. W gromadach w końcu lat sześćdziesiątych powstały gromadzkie służby rolne złożone z agronomów i zootechników często z wyższym wykształceniem.W tym okresie powstało wiele nowych ochotniczych straży pożarnych (lata 50 i 60 -te). Powstawały oddolnie, spontanicznie. Mimo, że władze im sprzyjały brakowały dla nich pomieszczeń na remizy i sprzętu przeciwpożarowy. Remizy budowano głównie czynem społecznym, co doskonale integrowało społeczność wiejską.Dużą wagę przykładano do ochrony przeciwpożarowej. Każde gospodarstwo rolne musiało posiadać przygotowane na wypadek pożaru: wiadra, bosaki itp. Sprawdzały to regularnie specjalne komisje.Zachęcano do czynów społecznych, dzięki którym wiele wsi zyskało utwardzone drogi. Wiele szkół, remiz i innych obiektów powstało właśnie w ten sposób. Był to również czas ogólnopolskiej akcji „Tysiąc Szkół na Tysiąclecie. Szkoły budowano przy pomocy środków pozyskanych z obowiązkowego Społecznego Funduszu Budowy Szkół.Nowością było utworzenie Funduszu Gromadzkiego – obowiązkowe składki ludności liczone od przychodowości gospodarstwa. Fundusz nie wchodził w skład budżetu, wykorzystywano go do budowy i remontu dróg gromadzkich. W ten sposób zlikwidowano obowiązki szarwarkowe istniejące od średniowiecza. Jednak z drugiej strony propagowano czyny społeczne. Wiele wsi uczestniczyło w nich rzeczywiście z dużym zapałem, gdyż była to często jedyna metoda na budowę w danej miejscowości drogi, sklepu czy remizy. Również elektryfikacja wsi przebiegała przy udziale czynów społecznych w pracach niefachowych. Dzięki temu udało się zbudować wiele nowych dróg.Mimo reform gromady nadal były zbyt małymi jednostkami terytorialnymi. Wiele gromad zależało od siebie nawzajem. Na przykład w jednej z nich była siedziba Gminnej Spółdzielni, która obsługiwała sąsiednie gromady. Podobnie było z lecznicami weterynaryjnymi, POM- ami i innymi. Dodatkowo panowały zbyt słabe warunki gospodarcze. Gromady zmieniły się w jednostki o charakterze administracyjnym. Zajmowały się one wydawaniem zaświadczeń i rozdziałem materiałów budowlanych. Gromady miały niski autorytet wśród ludności. Przewodniczący nie posiadali w większości nawet średniego wykształcenia. W biurze gromadzkim zarabiało się dość niewiele, co sprzyjało zatrudnianiu niekoniecznie kompetentnych osób.Mimo wszystko lata sześćdziesiąte były okresem stabilizacji na polskiej wsi. Przy braku większości materiałów budowlanych powstało wiele nowych murowanych domów, powoli wkraczała mechanizacja rolnictwa (poprzez rozwój kółek rolniczych), zbudowano wiele szkół oraz budynków użyteczności publicznej, a także dróg. Większość wsi została zelektryfikowana.Na podstawie uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 roku utworzono Gromadzkie Rady Narodowe.

Na terenach współczesnej gminy Nowe Ostrowy funkcjonowały:    

Gromada Miksztal (dawniej Mikstal)

Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi powołano gromadę Mikstal. W jej skład weszły dotychczasowe gromady: Grochówek, Imielno, Kały Towarzystwo, Niechcianów, Rdutów, Świeciny, Wola Chruścińska i enklawa dotychczasowej gromady Imielinek położona na granicy gruntów dotychczasowych gromad Imielno i Świeciny z gminy Łanięta oraz dotychczasowa gromada Grodno Nowe z gminy Ostrów.Gromada Mikstal funkcjonowała do końca 1968 roku. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi została zlikwidowana, a jej obszar podzielono między dwie sąsiednie gromady: Ostrowy i Łanięta. W skład gromady Ostrowy weszły wsie: Imielno, Imielinek, Błota, Rdutów, Grochów, Grochówek, Kały Towarzystwo, Kały, Mikstal, Nowe Grodno i Niechcianów. 

Gromada Ostrowy

Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi powołano gromadę Ostrowy. W skład gromady weszły dotychczasowe gromady: Bzówki, Lipiny, Grodno, Nowa Wieś, Ostrowy, Ostrowy Nowe, Wołodrza, Wola Pierowa i Zieleniec z gminy Ostrowy oraz część dotychczasowej gromady Imielinek położonej na granicy dotychczasowych gromad Imielno i Nowe Ostrowy z gminy Łanięta.Obszar gromady Ostrowy powiększył się z dniem 1 stycznia 1969 roku. W skład gromady włączono wsie ze zlikwidowanej gromady Mikstal. Były to: Imielno, Imielinek, Błota, Rdutów, Grochów, Grochówek, Kały Towarzystwo, Kały, Mikstal, Nowe Grodno i Niechcianów. W takimkształcie gromada funkcjonowała do końca 1972 roku.

 

Gromady Ostrowy i Mikstal w latach pięćdziesiątych XX wieku.

 

Akt powołania gromadzkich rad narodowych w powiecie kutnowskim (Dz. Urz. WRN Łódź, 1954, nr 11, poz. 39).

 

Okres gromadzkich rad narodowych trwał w latach 1954-1972. Cechował się częstymi zmianami administracyjnym, szczególnie w pierwszych latach. Jednostki te były zbyt małe, a gromadzkie rady narodowe zbyt słabe finansowo i miały bardzo wąskie kompetencje, mimo stopniowego rozszerzania ich funkcji i tworzenia coraz to większych gromad. Gromady zarządzane były przez miejscowych działaczy społecznych. Niewielu z nich miało większe niż podstawowe wykształcenie. Gromady powstały w okresie stalinowskim i zupełnie nie przystawały do rzeczywistości lat siedemdziesiątych.

 

Gminna Rada Narodowa Nowe Ostrowy

Od 1954 roku istniał podział kraju na gromady. Gromady nie sprawdziły się. Podjęto więc zasadnicze środki zmierzające do zmian. Te sprawy omawiał VI Zjazd PZPR w 1971 roku oraz VI Plenum PZPR w 1972 roku. 29 listopada 1972 roku Sejm uchwalił ustawę. O utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. Na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi powołano gminę Nowe Ostrowy. W skład gminy weszły sołectwa: Bzówki, Grodno, Grochów, Imielinek, Imielno, Kołomia, Lipiny, Miksztal, Niechcianów, Nowe Ostrowy, Ostrowy, Wola Pierowa, Wołodrza i Zieleniec.

 

Fragment ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (Dz. U. 1972, nr 49, poz. 312).

 

Akt powołania gminy Nowe Ostrowy (Dz. Urz. WRN Łódź, 1972, nr 14, poz. 185).

 

W nowym ustroju gminnym oddzielono funkcje stanowiące od wykonawczych. Organem uchwałodawczym była gminna rada narodowa. Rada spośród swego grona wybierała prezydium i komisje. Przewodniczącym rady zostawał zwyczajowo pierwszy sekretarz gminnego komitetu PZPR. Przewodniczący GRN, jego zastępcy i szefowie komisji tworzyli prezydium gminnej rady narodowej. Na sesjach prezydium omawiano kwestie organizacyjne GRN ale też podejmowano uchwały na przykład o zatwierdzeniu sołtysów. Obsługą administracyjną i kancelaryjną gminnej rady narodowej i jej organów zajmował się inspektor d/s rady narodowej i biuro rady. Inspektor służbowo podlegał przewodniczącemu, a zatrudniony i finansowany był przez Naczelnika.

Do zadań rady narodowej gminy należało uchwalanie rocznych i wieloletnich planów społeczno-gospodarczych rozwoju gminy oraz koordynowanie i kontrolowanie ich wykonania, uchwalanie budżetu na rok przyszły i kontrola jego wykonania, dysponowanie środkami funduszów celowych niezwiązanych bezpośrednio z budżetem, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego terenu gminy. Rada narodowa funkcjonowała w oparciu o uchwalony przez siebie regulamin.Obradowała na sesjach, na których podejmowała uchwały, które jako organ wykonawczy realizował naczelnik gminy.Organami rady były: prezydium, komisje, a także Gminny Komitet Kontroli Społecznej, powołany na mocy ustawy z dnia 26 maja 1978 roku o zmianie ustawy o radach narodowych.Na czele prezydium (w skład, którego wchodzili: przewodniczący, zastępcy oraz szefowie komisji gminnych) stał przewodniczący. Od 1974 roku przewodniczący obligatoryjnie był I-szy sekretarz miejscowego komitetu PZPR. W niektórych gminach nawet nie przeprowadzano głosowania na forum rady tylko przez aklamację zatwierdzano przewodniczącego po zmianach personalnych w miejscowym komitecie PZPR. Trzeba dodać, że sekretarze partyjni często byli przenoszeni z gminy do gminy, co wiązało się ze zmianami w prezydium.Powołano urząd gminy, jako terenowy organ administracji państwowej do wykonywania zadań naczelnika gminy. Naczelnik gminy był powoływany i odwoływany przez wojewodę. Gminna rada narodowa mogła tylko wyrażać niewiążącą opinię o kandydaturze. Naczelnicy rzadko pochodzili z terenu gminy, chociaż często bywali związani z władzami powiatowymi. Byli to w większości ludzie z wyższym wykształceniem mający często doświadczenie z administracją. W urzędach gmin zatrudniano osoby mające przynajmniej średnie wykształcenie lub będące w trakcie uzupełniania wykształcenia. Była to zupełna nowość w administracji lokalnej, sprzyjająca profesjonalizacji administracji.Ustanowienie gmin w 1973 roku było przyznaniem się do porażki funkcjonowania gromadzkich rad narodowych Powstały gminy, często prawie w dawnych granicach. Ustanowiono jednoosobowy organ wykonawczy przypominający dawnego wójta. Urząd Gminy Nowe Ostrowy rozpoczął pracę 1 stycznia 1973 roku na mocy ustawy z 29 listopada 1972 roku O utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. Urząd funkcjonował w oparciu o Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r.„w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy oraz niektórych spraw pracowniczych.Urząd gminy zasadniczo dzielił się na trzy części: Biuro Urzędu, Gminną Służbę Rolną i Urząd Stanu Cywilnego. Urząd gminy podzielony był na referaty kierowane przez sekretarza Biura Urzędu Gminy. Ważną pozycję zajmował główny księgowy urzędu gminy.Gminna Służba Rolna (GSR) kierowana była przez kierownika. GSR tworzył zespół kilku ludzi sprawujący nadzór nad rolnictwem w gminie i organizujący jego sprawy. W latach osiemdziesiątych GSR zostały przekształcone w referaty rolnictwa.W ramach Urzędu Gminy funkcjonował Urząd Stanu Cywilnego na czele z kierownikiem.Gminnej Radzie Narodowej podlegały wszelkie instytucje gospodarcze i państwowe na terenie gminy (np. GS SCh i posterunki MO). Miały one obowiązek składania sprawozdań. Gminy stały się z zamierzenia okręgiem samowystarczalnym dla wsi. Na jego terenie działała Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, zbiorcza szkoła gminna, biblioteka gminna, gminny ośrodek zdrowia, spółdzielnia kółek rolniczych itp.Ważne funkcje w środowisku wiejskim pełniły gminne spółdzielnie. Gminne Spółdzielnie Samopomoc Chłopska są dominującą formą obrotu towarowego na wsi. Prowadzą one skup wszelkich artykułów rolniczych i zaopatrują wieś w artykuły potrzebne do produkcji rolnej oraz do konsumpcji. GS spełniają w imieniu państwa i zgodniez ogólnospołecznym interesem funkcje organizatora rynku wiejskiego. Gminne spółdzielnie spełniały zatem wiele funkcji. Zaopatrywały wieś we wszelkie potrzebne towary (od żywności po węgiel i materiały budowlane) i skupowały płody rolne od rolników.GS-y świadczyły też usługi np. transportowe, prowadziły działalność wytwórczą (wytwórnie wód gazowych, masarnie, piekarnie). Zajmowały się także działalnością kulturalną prowadząc Kluby Rolnika. Na czele GS-u stał prezes, zarząd oraz Walne Zgromadzenie członków spółdzielni.Nadal funkcjonowały kółka rolnicze. W połowie lat siedemdziesiątych nastąpiła komasacja kółek i tworzono Spółdzielnie Kółek Rolniczych – SKR-y. Według ówczesnej definicji: Celem działalności kółek rolniczych jest niesienie gospodarstwom chłopskim różnorakiej pomocy produkcyjnej, remontowanie maszyn, świadczenie usług budowlanych, rozwijanie wiedzy rolniczej, a także prowadzenie wielostronnej działalności społeczno-kulturalnej. Ponadto gminne SKR mają obowiązek prowadzenia własnej produkcji rolnej na obszarach przejmowanych od chłopów, którzy przechodząc na rentę lub emeryturę nie mają w rodzinie nikogo, komu mogliby przekazać gospodarstwo.Władze stawiały na rozwój kół gospodyń wiejskich. Działalność kół gospodyń wiejskich dotyczy przede wszystkim spraw związanych z racjonalnym prowadzeniem gospodarstwa domowego, żywieniem rodziny, zdrowia i higieny, urządzenia mieszkań, wychowania dzieci i opieki nad nimi, uczestnictwa ludności wiejskiej w życiu kulturalnym itp. Powołanie gmin w tamtym okresie było całkiem dobrym posunięciem na miarę ustroju. Powstały większe jednostki terytorialne, które w ramach swego okręgu spełniały większość funkcji administracyjnych, gospodarczych i socjalnych ludności. Z początkiem czerwca 1975 roku weszła w życie reforma administracji ustanawiająca dwustopniowy podział (zamiast trzystopniowego). Zlikwidowano powiaty, tworząc jednocześnie nowe, mniejsze województwa (zamiast 17 województw – 49).Gmina Nowe Ostrowy weszła w skład województwa płockiego.Wybory do gminnych rad narodowych przeprowadzono po raz pierwszy w dniu 9 grudnia 1973 roku ( Przez kilka miesięcy, od stycznia do listopada 1973, w gminnych radach zasiadali radni wybrani jeszcze w 1969 roku.) Kolejne wybory organizowano w dniu 5 lutego 1978 roku, 17 czerwca 1984 i 19 czerwca 1988 roku. Wybory także przeprowadzano w atmosferze powszechnej mobilizacji, a wyniki i frekwencja zawsze zbliżały się do 100%. (w wyjątkiem ostatnich wyborów).Lata siedemdziesiąte był to okres entuzjazmu i zmian. Polska wieś odczuła to poprzez zniesienie przez władze uciążliwych obowiązkowych dostaw. Rolników objęto bezpłatnymi ubezpieczeniami społecznymi. Sklepy były nieco lepiej zaopatrzone (chociaż jak w jednej z gmin w województwie kieleckim pisano „z zaopatrzeniem naszych sklepów nie jest źle ale nie jest też dobrze”). Władze sprzyjały młodym prężnym rolnikom, którzy mogli nawet kupić maszyny rolnicze takie jak traktor. Powstało wiele nowych murowanych domów i budynków gospodarczych.Mimo to już w połowie lat siedemdziesiątych zaczęły się pojawiać symptomy kryzysu gospodarczego.W latach 1979-1980 kryzys państwa pogłębiał się. Do tego dochodziły klęski żywiołowe (ostra zima 1978/1979, mokre lato 1980). Sposobem na przezwyciężenie kryzysu było powołanie Komisji Kontroli Społecznych w każdej gminie w sierpniu 1978 roku. Tropiły one nieprawidłowości w dystrybucji dóbr.Latem 1980 roku wiele zakładów pracy rozpoczęło strajki. Doprowadziło to do zalegalizowania ruchu „Solidarności”. Był to ciekawy okres w dziejach polskiej wsi. W sklepach nie wiele można było kupić ale wiele się zmieniało w kwestiach politycznych. Na przełomie 1980 i 1981 roku masowo podawali się do dymisji przewodniczący gminnych rad narodowych, którzy zajmowali też wysokie funkcje partyjne. Nowymi przewodniczącymi zostawali działacze społeczni cieszący się duży zaufaniem społeczności wiejskiej.W dniu 19 marca 1981 roku Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie umacniania roli samorządu mieszkańców wsi w ramach istniejących przepisów o radach narodowych. Zebrania wiejskie od tej pory mogły uchwalać projekty uchwał, którymi musiała się zająć gminna rada narodowa. Zebrania zyskały inicjatywę uchwałodawczą. Zebrania wiejskie mogły wybierać rady sołeckie. Funkcja sołtysa została wzmocniona poprzez prawo do uczestniczenia w sesjach GRN z głosem doradczym. Sołtys mógł zawierać umowy w imieniu zebrania wiejskiego, co do udostępnienia obiektów sołectw Jesienią 1981 roku w gminach pojawiło się wojsko – terenowe grupy operacyjne. Oficjalnie miały one „udzielać pomocy terenowym organom administracji państwowej w realizacji zadań społecznych, gospodarczych i obronnych, a także współdziałanie z różnymi rodzajami samorządów i organizacji społecznych działających w środowisku wiejskim. Przygotowywały grunt pod wprowadzenie stanu wojennego. Wojskowi tropili nieprawidłowości w gminach. Sporo ich wykryli ale najpierw należałoby zmienić cały ustrój, aby poprawić zaopatrzenie.

13 grudnia 1981 roku do urzędów wkroczyło wojsko. Gminne rady narodowe i zebrania wiejskie miały zakaz zgromadzeń. W urzędach gmin urzędowanie rozpoczęli komendanci terenowych grup operacyjnych. Naczelnicy musieli respektować decyzje komendantów.Władzę odzyskała partia. W ciężkiej sytuacji pozostawali przewodniczący gminnych rad narodowych wybrani na przełomie 1980 i 1981 roku. Cieszyli się oni pewnym autorytetem i nie zawsze chcieli się podporządkować władzom wojskowym i partyjnym.Jesienią 1982 roku władze zainicjowały powstawanie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON).W 1982 roku powinny były się odbyć wybory do rad narodowych, lecz z uwagi na stan wojenny wybory przełożono na rok 1984.W początkach lat osiemdziesiątych władze postanowiły zreorganizować administrację wiejską. Ustawa z 20 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego na nowo powołała samorząd terytorialny. Nie był to samorząd w pełni tego słowa znaczeniu. Przepisy były dość mętne i różnie je interpretowano. Był to jednak pierwszy tak odważny krok władz państwowych. Samorząd wiejski otrzymał prawo do dysponowania własnymi funduszami, ale nie uzyskał osobowości prawnej. Zebrania wiejskie mogły decydować o sprawach lokalnych. Powoływały sołtysa i radę sołecką, jako organy wykonawcze. Na czele rady mógł stanąć przewodniczący rady sołeckiej. Mógł nią także kierować sołtys. Główną osobą reprezentującą samorząd wiejski stawał się przewodniczący rady sołeckiej. Prawo zwoływania zebrań wiejskich przysługiwało radzie sołeckiej na wniosek 1/5 pełnoletnich mieszkańców sołectwa. Sołectwo mogło uchwalić swój statut i powoływać komisje. Nadzór na samorządem wiejskim sprawowała rada narodowa i naczelnik. Nowe przepisy zobligowały naczelnika gminy i GRN do respektowania uchwał zebrań wiejskich. Sprawy dotyczące danej społeczności musiały być z nią uzgadniane. Wybory do rad sołeckich przeprowadzono jesienią 1984 roku, kolejne w 1988 roku.

 

Fragment ustawy o radach narodowych i samorządzie terytorialnym z 20 lipca 1983 roku (Dz. U. 1983, nr   41, poz. 185).

 

Nowa ustawa o radach narodowych i samorządzie wiejskim zwiększyła uprawnienia rad narodowych wobec naczelników. Od tej pory to gminna rada narodowa w porozumieniu z wojewodą wybierała swojego naczelnika. Mimo pozorowanych i prawdziwych prób naprawienia sytuacji gospodarczej kraju kryzys się pogłębiał. Władza traciła autorytet. W dniu 19 czerwca 1988 roku przeprowadzono ostatnie wybory do rad narodowych w Polsce. Ogłoszono po raz pierwszy prawdziwe wyniki o frekwencji, które były bardzo niskie.

Zmiany zapoczątkowane w 1989 roku doprowadziły do uchwalenia nowej ustawy o samorządzie gminnym, który nadał samorządność dotychczas istniejącym gminom. Z końcem kwietnia 1990 roku zakończyła się przed terminem kadencja rad narodowych. Rozpoczął się nowy etap w historii gminy Nowe Ostrowy.

Współczesna Gmina Nowe Ostrowy

W dniu 27 maja 1990 roku weszła w życie nowa ustawa o samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku. Tego dnia przeprowadzono pierwsze wybory do rad gminnych.Ustawa nadała samorząd i osobowość prawną gminom. Funkcję uchwałodawcze stanowi rada gminy wybierana w wyborach powszechnych. Organem wykonawczym był początkowo zarząd gminy na czele z wójtem wybierany przez radę gminy. Od 2002 roku organem wykonawczym w gminie jest jednoosobowo wójt wybierany przez mieszkańców gminy w bezpośrednich wyborach.                                      

Pierwsza kadencja rad gminnych (1990-1994) była zazwyczaj dość burzliwa. Wszyscy uczyli się demokracji lokalnej.Kolejne kadencje zazwyczaj bywały okresem stabilizacji i sukcesów gmin. Wybory do rad gminnych przeprowadzano 19 czerwca 1994 roku (kadencja 1994-1998), 11 października 1998 (kadencja 1998-2002), 27 października 2002 (kadencja 2002-2006, tego dnia po raz pierwszy wybierano bezpośrednio wójtów gmin), 12 listopada 2006 (kadencja 2006-2010) oraz 21 listopada 2010 roku (obecna kadencja 2010-2014).Do końca 1998 gmina Nowe Ostrowy należała do województwa płockiego. W 1999 roku w związku z reformą administracji państwa została włączona do województwa łódzkiego i powiatu kutnowskiego.Współczesna gmina Nowe Ostrowy liczy 16 sołectw. Są to: Bzówki, Grochów, Grodno, Imielinek, Imielno, Kołomia, Lipiny, Miksztal, Niechcianów, Perna, Rdutów, Nowe Ostrowy, Ostrowy, Wola Pierowa, Wołodrza i Zieleniec. Od chwili powołania gminy w 1973 roku przybyły dwa sołectwa: Perna i Rdutów, utworzone z dotychczasowych sołectw. Wójtem Gminy jest Pan Zdzisław Kostrzewa, Przewodniczącym Rady Gminy Pan Mirosław Dębicki.

 

Skład Urzędu Gminy w Nowych Ostrowach od 1990 r.

Kadencja 1990-1994 r.

Wójt Gminy: Zdzisław Kostrzewa.
Sekretarz Gminy: Marianna Cieplak.
Skarbnik Gminy: Janina Grzankowska-Patroniak.

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Brudnowski Zdzisław (Przewodniczący Rady Gminy).
2. Alojzy Cichocki.
3. Trukawa Marian.
4. Bogusława Pieniążek.
5. Witkowski Tadeucz.
6. Zygumnt Baran.
7. Tadeucz Tokarski.
8. Szubka Wojciech (Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy).
9. Włodarczyk Stanisław.
10. Radke Eugenia.
11. Drążkiewicz Waldemar.
12. Kotarski Jan.
13. Kostecki Bogdan.
14. Obijalski Ireneusz.
15. Hes Jan.
16. Lubasiński Tadeucz (Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy).
17. Dzięgielewska Jadwiga.
18. Walędziak Ryszard (Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy).
19. Pyda Wiesław.

Sołtysi (kadencja 1991-1995 r.):

1. Olesiński Zygmunt (Bzówki).
2. Fijałkowski Kazimierz (Lipiny).
3. Bawej Wiesław (Ostrowy).
4. Bilicka Elżbieta / Marciniak Renata (Nowe Ostrowy).
5. Dolatowski Jan / Marczak Elżbieta (Wola Pierowa).
6. Woźniak Jan (Kołomia).
7. Ratajska Wanda (Zieleniec).
8. Pastusiak Tadeusz (Imielinek).
9. Kostecki Bogdan (Imielno).
10. Miklas Ireneusz (Grochów).
11. Matusiak Tadeucz (Niechcianów).
12. Kaźmierczak Mirosław (Miksztal).
13. Kwiatkowski Wiesław (Rdutów).
14. Kuliński Andrzej (Perna).
15. Marciniak Danuta (Wołodrza).
16. Dzięgielewski Józef / Dzięgielewska Halina (Grodno).

Członkowie Zarządu Gminy:

1. Pieniążek Bogusława.
2. Baran Zygmunt.
3. Drążkiewicz Waldemar.
4. Pyda Wiesław.
5. Zdzisław Kostrzewa.

 

Kadencja 1994-1998 r.

Wójt Gminy: Zdzisław Kostrzewa, Jakub Świtkiewicz (od dnia 01 stycznia 1997r.).
Sekretarz Gminy: Marianna Cieplak ( do dnia 30 listopada 1995 r.), Bogusława Pieniążek( od dnia 30 listopada 1995 r.).
Skarbnik Gminy: Janina Grzankowska-Patroniak (do dnia 23 września 1994r.), Jadwiga Górecka (od 28 października 1994 r.).

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Brudnowski Zdzisław (Przewodniczący Rady Gminy).
2. Cichocki Alojzy.
3. Pieniążek Bogusława / Fijałkowski Kazimierz.
4. Witkowski Tadeusz.
5. Pawlak Włodzimierz.
6. Baran Zygmunt.
7. Drążkiewicz Waldemar.
8. Michalski Jerzy.
9. Hes Jan.
10. Obijalski Ireneusz (Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy (do 31 stycznia 1996 r.).
11. Kostecki Bogdan.
12. Lubasiński Tadeuc (Z-ca Przewodniczącego Rady Gminy).
13. Otto Stanisław / Olesiński Jacek.
14. Pyda Wiesław.
15. Dzięgielewska Jadwiga.
16. Gralak Krzysztof / Dopieralski Andrzej.
17. Marczak Mariusz / Marczak Elżbieta.

Sołtysi (kadencja 1995 - 1999 r.):

1. Olesiński Zygmunt (Bzówki).
2. Arkita Grzegorz (Grochów).
3. Sierakowska Irenta (Grodno).
4. Kostecki Bogdan (Imielno).
5. Kwiatkowski Wiesław / Kwiatkowska (Kawka) Dorota (Rdutów).
6. Justyńska Krystyna (Imielinek).
7. Fijałkowski Kazimierz (Lipiny).
8. Woźniak Jan (Kołomia).
9. Kaźmierczak Mirosław (Miksztal).
10. Matusiak Tadeusz (Niechcianów).
11. Wanda Perlic (Nowe Ostrowy).
12. Bawej Wiesław (Ostrowy).
13. Marczak Elżbieta (Wola Pierowa).
14. Marciniak Danuta (Wołodrza).
15. Kuliński Andrzej (Perna).
16. Ratajska Wanda (Zieleniec).

Członkowie Zarządu Gminy:

1. Drążkiewicz Waldmemar.
2. Pieniążek Bogusława (do 29 grudnia 1995 r.).
3. Dopieralski Andrzej (od 31 stycznia 1996 r.).
4. Pyda Wiesław.
5. Baran Zygmunt.
6. Zdzisław Kostrzewa.

 

Kadencja 1998-2002 r.

Wójt Gminy: Jakub Świtkiewicz.
Sekretarz Gminy: Bogusława Pieniążek (do dnia 31 stycznia 1999 r.), Teresa Ratajska (od 1 lutego 1999 r.).
Skarbnik Gminy: Jadwiga Górecka.

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Safandowski Władysław (Przewodniczący Rady Gminy).
2. Justyńska Krystyna.
3. Bartnicki Stanisław.
4. Jerzy Michalski / Broda Wiesław.
5. Dębiński Bogumił.
6. Dopieralski Jan Henryk.
7. Dzięgielewska Jadwiga.
8. Fijałkowski Kazimierz.
9. Grzyb Zbigniew.
10. Makarewicz Bogdan.
11. Marciniak Danuta.
12. Piasecki Piotr.
13. Radke Sylwin.
14. Romel-Jankowska Ewa.
15. Rosiak Marek.
16. Rybiski Marek.
17. Elżbieta Marczak / Śmiałek Stanisław.
18. Zdanowski Jerzy.

Sołtysi (kadencja 1999 - 2003 r.):

1. Olesiński Zygmunt (Bzówki).
2. Arkita Grzegorz / Bednarek Barbara (Grochów).
3. Sierakowski Bogdan (Grodno).
4. Kostecki Bogdan (Imielno).
5. Kawka Dorota (Rdutów).
6. Justyńska Krystyna (Imielinek).
7. Fijałkowski Kazimierz (Lipiny).
8. Woźniak Jan (Kołomia).
9. Kaźmierczak Mirosław / Kaźmierczak Halina (Miksztal).
10. Matusiak Tadeusz (Niechcianów).
11. Wanda Perlic (Nowe Ostrowy).
12. Bawej Wiesław (Ostrowy).
13. Marczak Elżbieta (Wola Pierowa).
14. Marciniak Danuta (Wołodrza).
15. Kuliński Andrzej (Perna).
16. Ratajska Wanda (Zieleniec).

Członkowie Zarządu Gminy:

1. Marczak Elżbieta (do dnia 29 marca 2000 r.).
2. Rybicki Marek.
3. Dębiński Bogumił.
4. Dopieralski Jan.
5. Zdanowski Jerzy (od dnia 29 marca 2000 r.).
6. Jakub Świtkiewicz.

 

Kadencja 2002-2006 r.

Wójt Gminy: Jakub Świtkiewicz.
Sekretarz Gminy: Teresa Ratajska.
Skarbnik Gminy: Jadwiga Górecka(do dnia 27 stycznia 2005 r.), Małgorzata Sołtysińska (od 27 stycznia 2005 r.).

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Halina Jatczak (Przewodnicząca Rady Gminy).
2. Dopieralski Jan Henryk.
3. Kieszkowski Bolesław.
4. Baran Zygmunt.
5. Wierzbicka Małgorzata.
6. Lewandowska Grażyna.
7. Piasecki Piotr.
8. Drążkiewicz Waldemar.
9. Brudnowski Zdzisław.
10. Grzyb Zbigniew.
11. Rybiski Marek (Wiceprzewodniczący Rady Gminy).
12. Zdanowski Jerzy.
13. Dzięgielewska Jadwiga.
14. Śmiałek Stanisław.
15. Rybicki Mariusz.

Sołtysi (kadencja 2003 - 2007 r.):

1. Cichocki Sławomir (Bzówki).
2. Bednarek Barbara (Grochów).
3. Rozmaryn Elżbieta (Grodno).
4. Kostecki Bogdan (Imielno).
5. Kawka Dorota (Rdutów).
6. Justyńska Krystyna (Imielinek).
7. Fijałkowski Kazimierz (Lipiny).
8. Woźniak Jan (Kołomia).
9. Kaźmierczak Halina (Miksztal).
10. Matusiak Tadeusz (Niechcianów).
11. Perlic Wanda (Nowe Ostrowy).
12. Bawej Wiesław (Ostrowy).
13. Matusiak Dorota (Wola Pierowa).
14. Marciniak Danuta (Wołodrza).
15. Kuliński Andrzej (Perna).
16. Ratajska Wanda (Zieleniec).

 

Kadencja 2006-2010 r.

Wójt Gminy: Zdzisław Kostrzewa.
Sekretarz Gminy: Teresa Ratajska(do 28 lipca 2008 r.), Zbigniew Ujazdowski (od 01 sierpnia 2008 r.).
Skarbnik Gminy: Małgorzata Sołtysińska.

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Gontarek Ryszard (Przewodniczący Rady Gminy).
2. Broda Wiesław.
3. Cichocki Alojzy.
4. Dębicki Mirosław.
5. Dominowski Tadeusz.
6. Jatczak Halina.
7. Kujawa Wojciech.
8. Lewandowska Grażyna.
9. Mikołajczyk Maria.
10. Makarewicz Bogdan.
11. Miłkowska Monika / Czarniawska Agnieszka.
12. Olesiński Jacek.
13. Pałasiński Janusz (Wiceprzewodniczący Rady Gminy).
14. Pyda Wiesław.
15. Rybicki Mariusz.

Sołtysi (kadencja 2007 - 2011 r.):

1. Wysocki Ireneusz (Bzówki).
2. Fijałkowski Kazimierz (Lipiny).
3. Kępiński Artur (Grochów).
4. Dębicka Hanna (Imielno).
5. Kawka Dorota (Rdutów).
6. Justyńska Krystyna (Imielinek).
7. Matusiak Dorota (Wola Pierowa).
8. Woźniak Jan (Kołomia).
9. Kaźmierczak Halina (Miksztal).
10. Matusiak Tadeusz (Niechcianów).
11. Wanda Perlic (Nowe Ostrowy).
12. Bawej Wiesław (Ostrowy).
13. Marciniak Danuta (Wołodrza).
14. Ratajska Wanda (Zieleniec).
15. Kuliński Andrzej (Perna).
16. Elżbieta Rozmaryn (Grodno).

 

Kadencja 2010 - 2014 r.

Wójt Gminy: Zdzisław Kostrzewa.
Sekretarz Gminy: Zbigniew Ujazdowski.
Skarbnik Gminy: Małgorzata Sołtysińska.

Radni Rady Gminy w Nowych Ostrowach:

1. Dębicki Mirosław (Przewodniczący Rady Gminy).
2. Olesiński Jacek s. Czesława (Wiceprzewodniczący Rady Gminy).
3. Broda Wiesław.
4. Brudnowski Zdzisław.
5. Czerniawska Agnieszka.
6. Jadczak Elżbieta.
7. Janakowski Wojciech.
8. Jatczak Halina.
9. Kaczmarek Arkadiusz.
10. Mikołajczyk Maria.
11. Nalberczyk Krzysztof.
12. Olesiński Jacek s. Józefa.
13. Szłamacha Małgorzata.
14. Woźniak Wiktor.
15. Zdziarski Krzysztof.

Sołtysi (kadencja 2011 - 2015 r.):

1. Wysocki Ireneusz (Bzówki).
2. Matczak Renata (Lipiny).
3. Kępiński Artur (Grochów).
4. Dębicka Hanna (Imielno).
5. Kawka Dorota (Rdutów).
6. Justyńska Krystyna (Imielinek).
7. Stefański Robert (Wola Pierowa).
8. Woźniak Jan (Kołomia).
9. Ziółkowska Joanna (Miksztal).
10. Matusiak Tadeusz / Bartnicki Stanisław (Niechcianów).
11. Perlic Wanda / Pląskowska Renata (Nowe Ostrowy).
12. Bawej Wiesław (Ostrowy).
13. Marciniak Danuta (Wołodrza).
14. Ratajska Wanda (Zieleniec).
15. Kuliski Andrzej (Perna).
16. Elżbieta Rozmaryn (Grodno).